Progymnasmata Latinitatis - Prōgymnasma Trīcēsimum Prīmum
Praemia
Persōnae:
Paulus, Gregōrius, Faustīnus
Paulus, Gregōrius, Faustīnus
Paulus
Salvum tē volumus Gregōrī noster.
Gregōrius
Salvēte suāvissimī sodālēs meī: quid agitur?
Faustīnus
Mīrābāmur paulō ante ego et Paulus ubīnam dēlitēscerēs: etenim circumferentēs oculōs in omnem partem, cernere tē nōn poterāmus in locō, quō locō, nisi mē fallit opīniō, numquam fuissēs quam hodiē libentius.
Paulus
Aliqua dē imprōvīsō commōtiuncula tē aedibus exīre, ut suspicor, prohibuit.
Gregōrius
Nūlla Paule.
Faustīnus
Quid ergō, amābō tē, creāvit hanc absentiam?
Gregōrius
Dum per tabulāta in summīs aedibus currō incautius, clāvī cuspide ē vetustō assere prōminente mē induī(1): id vulnus mē ut claudum sūtōrem resīdēre domī sōlum adēgit, et iūcundissimī spectāculī frūctū prīvāvit. Sed unde vōs ad mē?
Paulus
Celerī passū ex ipsō theātrō hūc nōs contulimus.
Gregōrius
Frōns laeta, et oculī lūdibundī indiciō sunt rem cecidisse ut voluistis.
Paulus
Et ideō additō gradū ad tē approperāvimus, ut voluptātis tē nostrae participem facerēmus.
Faustīnus
Haud aliquandō aequē beātī fuimus ut hodiē.
Gregōrius
Audīre expetō: praemia nempe, et secundam populī admūrmūrātiōnem(2) cōnsecūtī estis.
Paulus
Quī bene coniēciet, hunc vātem perhibētō optimum(3). Ita sānē, obtinuimus praemia.
Gregōrius
Uterque?
Paulus
Uterque: atque ut nihil omnīnō dubitēs, rem ipsam tibi auctōrem prōferēmus. Ecce libellum.
Faustīnus
Ecce meum.
Gregōrius
Ō venustōs(4), ō vērē aureolōs libellōs: nam aurō radiant ac fulgent undique.
Faustīnus
Cōnsīderā paulisper emblēmata et parerga frontium(5): quam oculīs blandiuntur?
Gregōrius
Iste est tuus Paule?
Paulus
Meus est.
Gregōrius
Ut bene, ut fēstīvē impressus est multicipitem Lernae bellūam contundēns Herculēs?
Paulus
Verte.
Gregōrius
Ō imāginem pulchram. Aenēās patrem suum Anchīsēn humerīs impositum ex incendiō Trōiānō efferēns: quem passibus etiam nōn aequīs parvus Iūlus sequitur.
Faustīnus
Et meus, aspice, quam ēlegantibus sīgnīs īnsīgnītus est?
Gregōrius
Sīc est. Aperī, ut videam quis auctor, et quā dē rē scrīptus. PUB. VIRGILIUS MARŌ.
Paulus
Ego Festum cum Scaligērī castīgātiōnibus, vidē sīs.
Gregōrius
Annō proximō superiōre huiusmodī ego quoque cōnsecūtus sum: quem librum, ut gryphēs in Rīphaēīs montibus aurum(6), custōdiō. Summopere parentēs recreābitis hīsce mūnusculīs tam polītīs et micantibus.
Faustīnus
Spērō equidem.
Paulus
Fēcitne medicīnam pedī tuō chīrurgus?
Gregōrius
Accūrātissimē. Quā dēmum ratiōne?
Gregōrius
Principiō expressit concrētum sanguinem: post lāvit vulnus, et subtilī linteolō extersit, tum emplastrum applicuit, et pedem ut vidētis circumligāvit.
Faustīnus
Optimē.
Gregōrius
Intrā diēs paucōs, Deō annuente, in scholam mē reditūrum, et vōbiscum in campō ad Dānubium cursūra certātūrum autumō.
Faustīnus
Ante noctem Praeceptōrī nūntiābō dē istōc adversō cāsū tuō: nec mē animī fallit, māgnō eī dolōrī futūrum: amat enim tē meritō tuō, quod saepe cognōvī.
Paulus
Condiscipulī ad ūnum dolēbunt, cum intellēxerint.
Gregōrius
Permodicum et paene nihil est. Quōrsum tragoediās in nūgīs?
Faustīnus
Nunc valē Gregōrī, nōs discēdimus.
Gregōrius
Et vōs bene valēte.
Paulus
Crāstinō tē revīsēmus.
Gregōrius
Quod vestra voluntās tulerit.
(1) clāvī cuspide mē induī: Sīc locūtus est Caesar lib. 7. dē bellō Gall. Seipsī acūtissimīs vallīs induēbant. Virgil. 10. Aeneid. animō nunc hūc nunc fluctuat illūc, An sēsē mūcrōne ob tantum dedecus āmēns Induat, et crūdum per costās exigat ēnsem. Genus dīcendī inde nātum, quod quae inhaerent corporī, ē vestīmentō videntur.
(2) secundam populī admūrmūrātiōnem: Sīgna et notae approbantium ἐπισημασίαι Graecīs. Cic. ad Att. admīrandās ἐπισημασίας auferēbāmus.
(3) quī bene coniēciet: Cic. 2. dē Dīvīnāt. Est quidem graecus vulgāris in hanc sententiam versus. Bene quī coniēciet, vātum hunc perhibētō optimum. Versus Euripidis hic est: μάντις δ᾽ἄριστος ὅστις εἰκάζει σοφῶς. Cuius prīncipium citat īdem Cicerō mōre suō ad Att. epist. 13. lib. 7.
(4) ō venustōs: Venustus esse aliquandō īdem quod fortūnātus ac fēlīx, et contrā, invenustās eandem habēre subiectam vim quam infōrtūnātus et īnfēlīx, probat Nanntus lī. 1. Quae quidem nōn ita vulgāris notae, ac pūblicae monētae sīgnificātiō vidērī meritō potest.
(5) parerga frontium: Quibus dē frontibus loquātur, aut quae sint librī frontēs, perspicuum est ex illō Ovidȳ eleg. 1. Trist. lib. 1. ad librum suum, exteriōrēs vidēlicet eius partēs. Nec fragilī geminā poliāntur pūmice frontēs, Hirsūtus passīs ut videāre comīs. Dē īsdem epigram. 1. Catull. Quoi dōnō lepidum nouvm libellum, Āridā modō pūmice expolītum. Mārtiālis quoque libr. 1. pūmicātam librī frontem dīxit. Nam quōmodō nunc, ita antīquitus librī pellibus tegēbantur, quās levīgāre ac perpolīre pūmicibus solēbant. Dē volūmine, cornibus, umbilicīs, frontibus librōrum, vidē Manut. in epist. 7. lib. 3.
(6) ut gryphēs in Rīphaēīs: Rīphaēī montēs sunt in Scythiā, in quā et gryphēs animālia capite et rostrō aquilīs (nisi quod auribus equīnīs) reliquō corpore leōnibus similia, ālāta tamen, et equīs vehementer īnfesta, ut indicat etiam Virgilius nōtō carmine eclog. 8. Iungentur iam gryphēs equīs, etc. ibidemque Servius. Plīn. lib. 7. cap. 2. Sed et iūxtā eōs, quī sunt ad septentriōnem versī, haud procul ab ipsō aquilōnis exortū, specuque eius dictō, quem locum Gesclītrōn appellant, prōduntur Arīmaspī quōs dīximus, ūnō oculō in fronte mediā īnsīgnēs: quibus assiduē bellum esse circā metalla cum grȳphibus ferārum volucrī genere, quāle vulgō trāditur, eruente ex cunīculīs aurum mīrā cupiditāte, et ferīs custōdientibus, et Arīmaspīs rapientibus, multī, sed maximē illūstrēs Hērōdotus, et Aristēās Prōconnensius scrībunt. Īdem lib. 10. cap. 49. Pēgasōs equīnō capite volucrēs, et grȳphās aurītā aduncitāte rostrī, fābulōsōs reor: illōs in Scythiā, hōs in Aethiopiā. Lege Nicol. Lēōn. dē variā hist. cap. 56. lib. 1.