Progymnasmata Latinitatis - Prōgymnasma Decimum Sextum
Accūsātiōnēs
Persōnae:
Hierōnymus, Fēlīx, Magister, Alexius, Pantaleōn, Bernardus, Evaristus, Gervāsius, Cypriānus, Dāvid, Iōnās
Hierōnymus, Fēlīx, Magister, Alexius, Pantaleōn, Bernardus, Evaristus, Gervāsius, Cypriānus, Dāvid, Iōnās
Hierōnymus
Papae, quid tū audācissimē locum aliēnum occupās?
Fēlīx
Aliēnum?
Hierōnymus
Ita loquor, aliēnum.
Fēlīx
Tuumn'?
Hierōnymus
Meum, inquam.
Fēlīx
Nōn est hīc locus tuus.
Hierōnymus
Cuius est? Docē mē.
Fēlīx
Meus.
Hierōnymus
Age sī quid agis.
Fēlīx
Quid ego agam?
Hierōnymus
Restitue meum mihi locum, quem involāstī.
Fēlīx
Sī tuus sit, restituam. Aufer hinc iūrgium, sī sapīs.
Hierōnymus
Praeceptor, iste mihi iniūriam īnfert.
Magister
Quid illīc clāmōris exoritur?
Hierōnymus
Fēlīx, dum ego aliquantō post tempus veniō in scholam, impudenter vēndicāvit locum meum.
Fēlīx
Falsō mē accūsat: teneō locum meum.
Magister
Quid tū ad haec?
Hierōnymus
Quia honōrātior est locus, idcircō mē absente ausus est in aliēnam possessiōnem irrumpere.
Fēlīx
Nōn irrūpī.
Hierōnymus
Irrūpistī: restitue dēbitum.
Fēlīx
Nihil dēbeō.
Magister
Dīrimam litem. Merīdiānīs hōrīs parātī īnstrūctīque ad concertātiōnem eritis. Tum sī tū Fēlīcem, Hierōnyme, disputandō vīceris, īnfimō ipsum locō, prope iānuam collocābimus, ut eī tūtēlam gerat, et humiliētur quī sē novō exemplō exaltāverit. Sīn ipse tē superāverit, retinēbit hunc locum: quoniam tē digniōr omnium pūnctīs(1) cēnsēbitur quī hīc sedeat, et iūstē eum repetere nōn poteris, meā quidem sententiā.
Fēlīx
Aequa condiciō.
Hierōnymus
Nōn dētrectō hanc pūgnam. Commūtābō tibi nōmen hodiē, sī vīvam, ut prō Fēlīce Īnfēlīx vocēre.
Fēlīx
Minās tuās floccipendō.
Magister
Quōs ego post tergum meum cōnfābulantēs audiō? Heus, quīnam modō inter sē cōnfābulātī sunt?
Alexius
Pantaleōn et Bernardus.
Magister
Linguātī puerī, quāre nōn silentiō ēdiscitis, quae mox recitētis?
Pantaleōn
Nōn sumus cōnfābulātī.
Alexius
Estis, et diū satis.
Bernardus
Rēverā nōn garrīvimus.
Magister
Quid fuit igitur?
Pantaleōn
Interrogābam nōnnūlla Bernardum, quae minus intelligēbam.
Magister
Quā in rē?
Bernardus
In Catēchismō.
Alexius
Hoc sē facere simulābant illī quidem, vērē autem dē suīs quibusdam nūgīs sermōnem miscēbant.
Pantaleōn
Tē tam audācter assevērāre?
Magister
Hem astūtiam: fatūrn' rem Alexius?
Bernardus
Certē hīc minimē.
Alexius
Convincam vōs argūmentō palam: etenim sententiās quāsdam retineō dē sermūnculō vestrō.
Magister
Premit adversārius. Fateāminī quod rēs est, et culpā vōs solvam. Sī pergitis īnficiārī, virgās cernitis: iīs nōn tam ob ruptum silentium, quam ob mendācium tangam vōs ūsque ad necem.
Bernardus
Fatēmur: dē prandiō hesternō, in quō simul accubuimus, colloquēbāmur.
Magister
Cavēte, alioquī pessimē coenātōs dīmittam.
Evaristus
Est quod expōnam, Praeceptor.
Magister
Expōne.
Evaristus
Herī Gervāsius et Cypriānus sē convītiīs alternātim cōnsectābantur, vicissimque pūgnīs onerābant ēgregiē.
Magister
Vīdistin'?
Evaristus
Vīdī cum forte fortūnā in eōs ambulāns incīdissem.
Magister
Quō tempore?
Evaristus
Haud multō post, quam solūtae sunt scholae.
Magister
Quō in locō?
Evaristus
In pūblicō, ante domum Cypriānī. Mīrābantur praetereuntēs, et cōnsistēbant. Quīn hīs auribus audīvī quī dīcerent: Ō puerōs male mōrātōs. Utinam aliquis Magistrō rem indicet, ut is ambōbus prō dīgnitāte stipendium numeret.
Magister
Tantumn' est?
Evaristus
Tantum.
Magister
Facinus improbum. Surgite, et prōcēdite in medium bellicōsī homulī. Hanccin' disciplīnam aut ā parentibus vestrīs, aut ā mē percēpistis? Haeccin' vōs flagitia cōnscīscere? Contumēliās intorquēre, et obserere pūgnīs sodālēs suōs?
Gervāsius
Coēgit mē Cypriānus.
Cypriānus
Tū mē coēgistī.
Magister
Utrumque nequitia sua coēgit: ambō furōre et āmentiā impulsī ab officiō discessistis; dē hoc nūlla est quaestiō. Mē tamen cōgitis vōbīs prō istō cōnflictū mercēdem līberālem, praesentī et probātā pecūniā tribuere. Expedītō mihi virgam Evariste dē virgīs meliōribus, āctūtum.
Evaristus
Cūrābitur.
Magister
Quae porrō contrōversia cōnflāvit hoc duellum?
Gervāsius
Irrīdēbat mē suspēnsō nāsō Cypriānus, quod per cāligās indūsium dēpendēbat, et rīsū paene ēmoriēns, multīs, quī forte circumstābant, audientibus: Ēn! inquit, iste tam avidē cibum vorāvit, ut ipsās quoque mappās dēglūtīverit.
Magister
Māgna vērō, et sine dubitātiōne intōlerābilis iniūria. Cūr ad sartōrem subligāculum reficiendum nōn dēportāstī?
Gervāsius
Nōn advertī esse lacerum.
Magister
Nōn advertī. Sat argūmentī, tē mōrum cīvīlitātem nōn attigisse vel extrēmīs digitīs. Ad rūsticānōs cum istō Gervāsiō: quī cum urbānus sit, urbānum nihil habet. Iam, quās tibi contumēliās imposuit?
Cypriānus
Nebulōnem et prōditōrem mē appellābat.
Magister
Quibus tū Gervāsium epithetīs contrā cohonestāstī?
Gervāsius
Subulcum et asinum mē nōminābat.
Magister
Hoc fuit tubīs cecinisse; deinde extemplō secūtum est praelium, ventum ad manūs, contūdistis alterutrum: nōnn'?
Gervāsius
Factum. Heu.
Cypriānus
Ac nisi mē in pedēs dēdissem, cerebrum mihi dīminuisset: sīc īrācundiā et furōre exārserat.
Magister
Ego, ut mūnificus Imperātor, istīs duōbus tam strēnuīs bellātōribus propter generōsissimam vēlitātiōnem dabō congiārium. Et quia Gervāsius ob caussam leviōre tantopere nōn dēbuit excandēscere, dabō illī māius. Tē quoque docēbō Cypriāne, huiusmodī scurrīlibus iocīs, et intempestīvā dīcācitāte abstinēre dē caeterō. Īte, et ad praemia capienda resolūtīs līgulīs vōs comparāte.
Pantaleōn
Praeceptor, Alexius pingit.
Magister
Alexī, quid facis?
Alexius
Nihil.
Magister
Nihil? At iam faciam tibi aliquid. Exhibē chartam.
Alexius
Nihil est.
Magister
Ostende sine morā.
Alexius
Quaesō.
Magister
Videam. Ō Alexī, ecquandō in lūdum pictōris īvistī? Quā graphicē adumbrās canēs et cervōs? Suppōne sinistram ferulae: suppōne, ecquid audīs?
Alexius
Ah! Ah!
Magister
Concerpitō. Sī rūrsus dēprehenderō pingentem, scīs quid tibi dēpictūrus sim?
Alexius
Sciō.
Dāvid
Praeceptor, licetn' pauca?
Magister
Quid dictūrus?
Dāvid
Iōnās nōn habet librum.
Magister
Ubī est liber tuus?
Iōnās
Āmīsī.
Magister
Sīccin' rem tuam custōdīs? Domī nē, an in scholā, an in viā?
Iōnās
Nesciō.
Magister
Quaesīvistī?
Iōnās
Tanquam sī aciculam quaererem.
Magister
Nisi tū ante noctem repereris, crās in tē exemplum ēdētur, ut nē quis deinceps perdat librōs suōs.
(1) omnium pūnctīs: Hōrat. ad Pīsōnēs. Omne tulit pūnctum, quī miscuit ūtile dulcī. Omne pūnctum ferre, est omnibus omnium sententiīs atque suffrāgiīs aliquā rē dīgnum, seu in aliquō praestantem iūdicārī, seu placēre ūniversīs. In suffrāgiīs, in quibus magistrātus, vel lēgēs, vel tāle quid rogābātur, bīnae, nisi fallor, tābellae singulīs suffrāgium lātūrīs dābantur: quārum altera pūnctum sine dubitātiōne, altera nihil, ut ego putō, scrīptum habēbat. Itaque quī favēbant, tābellam pūnctō īnscrīptam: quī adversābantur, alteram in cistam conīciēbant. Hinc Cic. prō Planciō dīxit: tribus nōnnūllās pūnctīs totidem tulit. Īdem Tuscul.4. Quid dē nostrīs ambitiōnibus, quid dē cupiditāte honōrum loquar? Quae flamma est, per quam nōn concurrerint iī, quī haec ōlim pūnctīs singulīs colligēbant? Corrād. in Brūt.