Exercitatio - Colloquium Undecimus

Nempe hoc assiduē? Iam clārum māne fenestrās intrāt. Stertimus, indōmitum quod dēspūmāre falernum sufficiat.⁽¹⁾

Appāret profectō īnsānīre tē, nam aliōquī nec tam multō māne essēs experrēctus, nec versus funderēs, et quidem satȳricōs, quō manifestius rabiem tuam patefaciās.

Accipe ergō epigrammātāriōs, edentulōs, et salsōs. Surgite, iam puerīs vendit ientācula pīstor, Cristātaeque sonant undique lūcis avēs.⁽²⁾

Istud dē ientāculō citius mihi somnium excuteret, quam clāmōrēs tuī.

Fēstīvissimē nūgātor, precor tibi fēlīcem hunc diem.

Et egō tibi faustam noctem, et bonum cerebrum, ut simul et dormīre possīs et solūtā ōrātiōne loquī.

Quaesō tē seriō respondē, sī modō seriō potēs unquam loquī: quam hōram cēnsēs nunc esse?

Medium noctis, vel plūs paululum.

In quō hōrologiō?

In meō domesticō.

Ubi tandem est tuum hōrologium domesticum? Tū ut hōrologium unquam habuerīs, aut īnspexerīs, cui omnis hōra est semper dormiendī, edendī, lūdendī; studendī verō numquam.

Atquī hīc egō habeō hōrologium mēcum.

Ubi? Ostende.

In meīs oculīs: vide ut nūllā vī aperīrī possint, obdormī rursum, obsecrō, aut certē tacē.

Quid malum est carōsis haec, seu vērius lēthargus, et mors quaedam? Quamdiū putās nōs iam dormīsse?

Hōrās duās, vel ad summum trēs.

Ter tērnās.

Quī fierī isthuc potest?

Gomezule, ī curritō ad solārium Franciscānōrum, et contemplāre quota sit hōra.

Apage solārium, quum sōl nōndum sit ortus.

Ortus verō? Aperī fenestram istam vitream heus tū Puer, ut verberet sōl hūius oculōs suīs radiīs: plēna sunt iam sōle omnia, et umbrae minōrēs.

Quid tibi est reī cum ortū sōlis, et occāsū? Sine illum priōrem tē surgere, cui māius est cōnficiendum iter diurnum. Gomezule, cursim contendītō ad D. Petrī, ibi aspicitō et in hōrologiō māchinālī⁽³⁾ quae sit hōra, et in gnōmōne.

Utrumque sum intuitus, in solāriō parum abest umbra ā secundā līneā, in hōrologiō digitus indicat hōram paulō plūs quīntam.

Quid narrās? Aliud ergō agendum restat tibi, ut hīc sistās mihi fabrum ferrārium ex vīcō lapideō, quī forcipe disiūngat hās palpebras tam affīxās: dīc eī revellendam esse ē foribus sēram aliquam, cūius sit āmissa clāvis.

Ubīnam habet?

Iste verō seriō accerseret. Dēsine iam nūgārī, et surge.

Surgāmus tandem, quandō ita obstīnāstī animō. Vāh, quam es ōdiōsus sodālis. Exuscitā mē Chrīste, ex somnō peccātī ad vigiliam iūstitiae, trānsfer mē ex nocte mortis ad lūcem vītae. Āmēn.

Fēlīciter tibi prōcēdat haec lūx.

Et tibi haec eadem, et aliae quam plūrimae laetae ac faustae, hoc est ut eam ita trānsigās, nē cūius virtūtem laedās, neu quis tuam. Puer, adfertō subuculam mundam; nam hanc iam tōtōs sex diēs gestāvī; hem arripe pūlicem illum saltitantem.

Omitte nunc vēnātiōnem pūlicārem: quantulum erit pūlicem ūnum in cubīlī hōc exstīnxisse?

Quantum guttam ūnam aquae Dīliae huic adimere.⁽⁴⁾

Immō verō marī ipsī Ōceanō. Nōlō hanc subuculam collārī rūgātō, sed alteram illam plānō: nam rūgae hae quid aliud sunt hōc tempore quam nīdī aut receptācula pediculōrum et pūlicum?

Ineptē, existēs repente dīvēs: habēbis pecus album, et pecus nigrum.

Pecūlium numerōsum magis quam quaestuōsum: et comitēs, quōs malim semper vidēre in vīcīniā, quam domī meae. Iube famulam resuere latera hūius subuculae, et quidem fīlō sēricō.

Nōn habet.

Līneō igitur aut lāneō, aut etiam sī ita libet eī, sparteō; numquam famula haec habet quod est opus, quod verō nōn est opus, affātim: tē verō Gomezule, nōlō egō esse dīvīnātōrem, exequere mandātum meum, et renūntiā: nē ariōlerīs quid sit futūrum. Excute pulverem ē feminicruālibus concussū: hinc pūrgā dīligenter muscāriō illō sētāceō.⁽⁵⁾ Ūdōnēs⁽⁶⁾ datō itidem mundōs; nam hī sunt iam exsūdātī, et paedōre ōlidī: Φεῦ, āmove eōs isthinc continuō, offendit mē foetor gravissimē.

Vīs interulam?⁽⁷⁾

Nōn, nam ex lūce sōlis colligō diem fore calidam, sed cēdō mihi thōrācem illum dīmidiīs manicīs sēricī gausāpīnī,⁽⁸⁾ et tūnicam simplicem fustādicam⁽⁹⁾ cum vinculīs vestiāriīs⁽¹⁰⁾ oblongīs.

Immō fustānicam.⁽¹¹⁾ Quid isthuc reī est? Quōnam īre cōgitās, ut tam ōrnēs tē praeter mōrem tuum, praesertim quum sit diēs profestus? et pōscis ligulās dēvinctōriās castrēnsēs?

Et tū cūr induistī bombȳcīnam levem, recentem ab officīnā, quum habeās capripīliam,⁽¹²⁾ et damascēnam dētrītam?

Dedī haec resarcienda.

Egō verō in hīsce meīs magis commoditātem spectō vestitus, quam ōrnātum; Uncīnulī istī et orbiculī sunt laxātī, tū improbē incōnsīderāte semper dissolvis.

Egō potius ūtor globulīs, et ocellīs,⁽¹³⁾ quod est decentius, et minus in induendō et exuendō molestum.

Nōn est īdem omnium iūdicium in hīs, ut in reliquīs omnibus. Pectorāle hoc tūnicae conditō in arcam, nec prōferās tōtā aestāte; astrigmenta haec strēnuē sunt exārmāta suīs ferrīs; limbus hīc est dissūtus et discerptus; cūrā resarciendum: sed vide nē assuantur dēformēs commissūrae.

Nōn poterit id perficī ante sēsquihōram.

Affīge ergō aciculā nē pendeat, datō periscelīdēs.⁽¹⁴⁾

Adsunt. Calceolōs cum crepīdīs longī obstragulī parāvī tibi, pulvere bene excussō.

Calceōs potius exterge sitū, ac nitidā.

Quid est ligula in calceō? Dē quā inter Grammaticōs fuit contrōversia peracerba, ut solet dē omnibus, dīcendum esse ligula, an līngula.

Illa assuit calceīs Hispānicīs in summā plantā, hīc nōn habent.

Et in Hispāniā iam dēsuēscunt appōnere calceātū Gallicō.

Accomodā mihi tuum pectinem eburneum.

Ubi est tuus ligneus, et quidem Parīsiēnsis?

Nōn audīstī mē herī obiūrgantem Gomezulum?

Obiūrgāre vocās tū ferīre.

Hoc illud erat: frēgerat quīnque aut sex radiōs pectinis ex dēnsīs, ex rārīs paene omnēs.

Lēgī nūper scrīptōrem quendam praecipere ut eburneō pectine pectāmus caput quadrāgiēs ductō ā brechmāte ad verticem, et inde ad occipitium. Quid agis? Hoc nōn est pectere, sed mulcēre: cēdō pectinem.

Neque istuc est pectere, sed rādere, aut verrere: crēdō habēre tē caput testāceum.

Et egō tē būtȳrāceum: adeō nōn audēs attingere.

Vīn tū igitur ut mūtuō ariētēmus capita?

Nōlō tēcum contendere īnsāniā, nec committam bonam mentem meam cum tuā dēmentiā. Ablue iam tandem manūs et faciem; sed ōs potissimum, ut mundius loquāris.

Utinam adeō citō animum perpūrgārem, ut manūs, datō malluvium.

Confricā paulō dīligentius nōdōs istōs manūs, quibus haerent sordēs dēnsissimae.

Falleris; nam putō esse potius dēcolōrātam pellem et rūgātam. Abiice hās malluviās Gomezule in cloacam illam, et cēdō mihi rēticulum, et pīleum clāvātum;⁽¹⁵⁾ affer iam ocrēās.

Itinerāriāsne?

Nōn, sed urbānās.

Vīs cuculliōnem⁽¹⁶⁾ an pallam?⁽¹⁷⁾

Sumus forās prōditūrī?

Quid nī?

Adfer igitur lacernam.⁽¹⁸⁾

Prōdeāmus iam tandem, nē āmittāmus ē manibus dēambulandī tempus.

Dūc nōs Chrīste per viās tibi grātās, in nōmine Patris, et Fīliī, et Spīritūs Sānctī. Āmēn. Ō quam fōrmōsa aurōra! vērē rosea, et (ut Poētae vocant) aurea, quam gaudeō mē surrēxisse! Exeāmus Urbe.

Exeāmus: nam egō hāc tōtā hebdomade pedem portā nōn extulī; sed quō ībimus prīmum? Inde quā?

Ad arcem, an ad moenia Cartūsiāna?

An potius ad prāta Dīvī Iācōbī?

Minimē illūc dē māne, ad sērum potius.

Ad Cartūsiānōs ergō per Franciscānōs et Bisthum, inde per portam Bruxellēnsem: tum redībimus per Cartūsiānōs ad rem dīvīnam. Ecce tibi Joānnium. Sīs salvus Joānnī.

Et vōs plūrimum. Quid isthuc est īnsolitum? Tam bene māne surrēxistis?

Egō verō arctissimō somnō eram cōnsopītus: sed Maluenda hīc clāmandō et tundendō, āvellīt mē ē lectulō.

Rēctē fēcit; nam tōtum tē reficiet, ac recreābit haec dēambulātiō. Eāmus ad pomoērium. Ō admīrābilem et adōrandum Artificem tantae pulchritūdinis! Nōn immeritō vocātur opus hoc Mundus, et ā Graecīs κόσμος, quasi ōrnātus, et ēlegāns.

Nē contentē dēambulēmus, sed lentē ac molliter. Cōnficiāmus quaesō in hāc moeniālī ambulātiōne duō aut tria spatia, ut ōtiōsius et līberius tam decōram speciem contemplēmur.

Attende: nūllus est sēnsus, quī nōn ēgregiā aliquā voluptāte perfundātur, oculī prīmum: quae varietās colōrum, quī vestītus terrae et arborum, quī tapētēs, quae pictūrae comparārī huic possunt? Haec sunt nātūrālia et vēra, illa altera ficta et falsa. Nōn iniūriā vātēs ille Hispānus⁽¹⁹⁾ Māium appellāvit pīctōrem mundī. Iam aurēs: quī concentus avium, et potissimum lūsciniae? Auscultā eam ē salice, ā quā (ut Plīnius inquit) perfectae mūsicae scientiae modulātus ēditur sonus. Animadverte accūrātē, et annotābis varietātēs omnium sonōrum: nunc nōn interquiēscit, sed continuō spīritū in longum aequābiliter sine mūtātiōne: nunc inflectitur: iam minūtius et concīsius canit: nunc intorquet, et quasi crispat vōcem: nunc extendit, iam revocat: aliās longōs concinit versūs, quasi hērōicōs: aliās brevēs, ut sapphicōs: interdum brevissimōs, ut adonicōs. Quīn etiam quasi mūsicae lūdōs, et scholās habent. Meditantur aliae iūniōrēs, versūsque quōs imitentur accipiunt. Audit discipula intentiōne magnā (utinam nōs praeceptōrēs nostrōs parī) et reddit, vīcibusque reticent. Intellegitur ēmendātae corrēctiō, et in docentē quaedam reprehēnsiō. Sed illās dūcit nātūra rēcta, nōs voluntās prāva. Adde hīs, quī odor spīrāns undique, sīve ex prātīs, sīve ex segetibus, sīve ex arboribus, etiam ex ipsīs agrīs cessantibus et squālidīs. Sapor, quicquid ōrī admoveās, vel ex ipsō āere, quālis prīmī et tenerrīmī mellis.

Hoc putō esse quod ā nōnnūllīs audīvī, āpēs cōnsuēsse mel suum colligere mēnse Māiō ex cōelestī rōre.

Ea fuit multōrum opīniō. Sī aliquid vīs darī tāctui, quid mollius aut salūbrius hāc aurā, ubīque spīrante, quae salūtārī spīritū per vēnās, et ūniversum corpus sēsē īnsinuat? Venit mihi nunc in mentem versuum aliquot Vergiliī dē Vēre, quōs utique cantillābō, sī mē potestis ferre vōce meā nōn olōrīnā, sed anserīnā: tametsi hanc malō, sī nōn aliās cygnus canit dulce, nisi fātō suō proximus.

Egō quidem ut prō mē respondeam, vehementer eōs versūs aveō audīre, quālicunque vōce modō etiam expōnās eōs nōbīs.

Nec egō ab hōc dissentiō.

Nōn aliōs prīmā crēscentis ōrigine mundī illūxisse diēs, aliumve habuisse tenōrem crēderim: vēr illud erat, vēr māgnus agēbat orbis, et hibernīs parcēbant flātibus Eurī; quum prīmum lūcem pecudēs hausēre, virumque ferrea prōgeniēs dūrīs caput extulīt arvīs, immissaeque ferae silvīs, et sīdera cōelō. Nec rēs hunc tenerae possent perferre labōrem, sī nōn tanta quiēs īret, frīgusque calōremque inter; et exciperet cōelī indulgentia terrās.⁽²⁰⁾

Nōn satis intellēxī.

Egō ut reor multō minus.

Ēdiscite nunc eōs, aliās intellegētis: sunt enim dēsumptī ex intīmā Philosophiā, ut alia vātis illīus permulta.

Quaerāmus ab Orbiliō litterātōre, quem habēmus obvium.

Immō est homō nōn admodum obvius: salūtēmus modō, et sinamus abīre hominem rabiōsum et plagōsum, ingentis superciliī, imbutum magis litterīs,⁽²¹⁾ quam ēruditum: tametsī persuāsit sibi seriō, sē esse litterātōrum alpha. Cēterūm dīximus dē corpore: quid porrō animum et mentem? Quantopere exhilarat et excitat hūiusmodī aurōra? Nūllum est tempus ad ēdiscendum aequē idōneum, nūllum ad percipiendum, continendumque quae audiās, quaeque legās; nec aliud ad meditandum et excōgitandum, quōcumque applicārīs animum: nōn immeritō quīdam dīxit: 'Aurōra grātissima Mūsīs'.

Sed egō iam exstīmulor appetentiā: redeāmus domum ientātum.

Quid tandem?

Pānem, būtȳrum, cerasa, prūna cereola, quae tantopere videntur nostrīs Hispānīs placuisse, ut illārum nōmine prūna omnia nuncupent: vel sī haec nōn sint domī, dēcerpemus folia aliquot buglossae et salviae, quae addāmus būtȳrō.

Bibēmus vīnum?

Minimē verō, sed cervīsiam, et quidem tenuissimam ex flāvā istā Lovāniēnsī, vel aquam pūram et liquidam, haustam ē fonte Latīnō aut Graecō.

Quem tū fontem Latīnum vocās? Quem Graecum?

Illum, quī iūxtā portam est, Graecum solet nōmināre Vīvēs: ulteriōrem illum, Latīnum: causās ipse reddet tibi quum illum convēnerīs.