Exercitatio - Colloquium Septimus Decimus
CONVIVIUM
Persōnae:
Scōpās, Sīmōnidēs, Critō, Dēmocritus, Polaemōn
Scōpās, Sīmōnidēs, Critō, Dēmocritus, Polaemōn
Scōpās
Ubi nōbīs Sīmōnidēs?
Critō
Illicō dīxerat sē ventūrum, simul ac convēnisset dēbitōrem apud forum.
Scōpās
Rēctē habet; ā dēbitōre facilius sē extrīcāvit quam ā crēditōre.
Critō
Quī isthuc?
Scōpās
Sīcut in victōriā bellī condiciōnēs fert victor, nōn victus; nam ā dēbitōre, quum ipse idem volet, ā crēditōre, quum alter. Sed convēnistisne omnēs ut erat condictum, relictā domī sevēritāte afferentēs vōbīscum hilāritātem, lepōrēs, venustātēs, grātiās?
Critō
Plānē ita spērō, et erimus, sīcut monet M. Varrō, bellī hōminēs.
Scōpās
Reliqua meae cūrae suntō.
Critō
Ecce tibi Sīmōnidēs.
Scōpās
Fēlīciter.
Sīmōnidēs
Et vōbīs faustē.
Scōpās
Exspectātissimē.
Sīmōnidēs
Plānē rūsticānē; nam ad prandendum eram invītātus, nōn ad exspectandum: sed quaesō, fuī vōbīs diū in morā?
Critō
Nōn valdē.
Sīmōnidēs
Cūr nōn accumbēbātis sine mē? Essetis saltem prooemiātī dē frūctibus quibus egō nōn admodum capior.
Scōpās
Bona verba, tē absente assēdissēmus?
Critō
Satis comitātum; exōrdiāmur iam opus. Optimum pānem et levissimum, nōn plūs habet ponderis quam sī esset spongia; silīgineus est sētānius: Industrium habētis pollīnctōrem.
Scōpās
Roscius est pīstrīnī cūrātor.
Sīmōnidēs
Numquamne in id conicitur?
Scōpās
Absit, tam frūgī servus?
Dēmocritus
Adfer mihi autopyrum.
Sīmōnidēs
Mihi verō secundārium aut typhaceum.
Scōpās
Cūr tālem?
Sīmōnidēs
Quoniam audīvī, et ita sum expertus, minus mē esse, quum pānis nōn est scītī sapōris.
Scōpās
Heus puer ādfertō eī pānem cibārium(1) et vulgārem, etiam ex ātrō, sī ita māvult: ita dēmum iūcundissimē convīvābimur, sī quisque quod māximē collibitum erit, sūmpserit.
Polaemōn
Pānis hīc, quem tū tantopere probās spongiōsus, aquāticus est, malō dēnsiōrem.
Critō
Mihi verō nōn displicet spongiōsus, modō nē sit speusitius(2); hīc verō etiam hectās attollit,(3) quod focāceī solent facere; quum sit, utī satis appāret, fornāceus.
Polaemōn
Cibārius hīc pānis et acerōsus est et acētōsus, typhaceum dīcās.
Scōpās
Sīc cōnsuēvērunt nostrī agricolae trīticum omne quod hūc important, acerāre prius in vīllā, et miscēre multīs generibus sēmīnum; sapor autem ex fermentō est nimiō.
Polaemōn
Nūllum hominum genus est hoc fraudulentius; nōn male faciunt, nisī quum nesciunt.
Critō
Pānis hīc nōn est satis fermentātus.
Dēmocritus
Putā tē hodiē Iūdaeum, quī azymō vēscēbantur iussū Deī.
Critō
Id quidem quod hōminēs essent pessimī, ut interdicta est illīs suilla, quā nihil palātō grātius, nec sī moderātē sūmās, salūbrius. Et quidem azyma iussī sunt comedere cum lactūcīs agrestibus, quae sunt perquam amārae.
Polaemōn
Illa omnia sēnsūs habent altiōrēs, omittāmus haec.
Scōpās
Et quidem disputātiōnem dē pāne. Sī dē obsōniīs fuerit tanta contrōversia, māgna erit in tōtō convīviō discordia.
Critō
Accidet nīmirum quod Horātius inquit: Trēs mihi convīvae prope dissentīre videntur, pōscentēs variō multum dīversa palātō.(4)
Scōpās
Appōne lancēs illās et tympana cum cerasīs et prūnīs, et mālīs granātīs, et persicīs pōmīs, et persicīs praecōcibus.
Polaemōn
Cūr M. Varrō dīxit convīvās nōn dēbēre excēdere numerum Mūsārum, quum dē eō numerō nōn constet? Aliī enim pōnunt trēs, aliī sex, aliī novem.
Critō
Dīxit tamquam sī cōnstāret esse novem, et ita erat vulgō receptum: unde Diogenīs iocus in lūdimagistrum, quī paucōs habēret discipulōs, dēpictās autem Mūsās in lūdō; Praeceptor, inquit, σὺν ταῖς μύσαις(5) multōs habet discipulōs.
Dēmocritus
Sed est nē vērum, Persās pōmum hoc quod apud ipsōs esset lēthāle, invēxisse in Graeciam ad pestem eōrum quibuscum bellum gerēbant?
Critō
Sīc accēpī.
Dēmocritus
Admīrābilis est in ingeniīs terrārum varietās.
Sīmōnidēs
Novum īnsitiōnis inventum prīscīs incognitum; cēdō nōbīs pateram illam cum fīcīs dūricoriīs(8) quī sunt (ut nōstis) prōdromī.
Scōpās
Satis est frūctuum: explēāmus nōs rēbus aliīs salūbriōribus corporī.
Critō
Quid hīs salūbrius?
Scōpās
Nihil, sī salūbre et sapidum īdem sunt, sīcut in merīdiānō somnō.
Critō
Egō condōnō illīs nocumentum propter oblectāmentum.
Scōpās
Nōn meminīstī versiculum Catōnis: Pauca voluptātī dēbentur, plūra salūtī.
Scōpās
Datō singulīs singulās gabātās cum iūre carnium ut sorbeant; id verō et calfaciet intestīna, et blandē ablūet ad molliendum ventrem.
Sīmōnidēs
Profectō puer amō tē dē suillā hāc salītā. Ō pernam sapīdissimam! māiālis est. Brassicās illās cum lāridō, sī vīs mihi auscultāre, redde coquō per hoc quidem temporis, aut servā in brūmam. Lūcānicae hūius scinde mihi bucceam ūnam aut alteram, quō suāvius ebībam prīmum cyathum.
Critō
Pareāmus Medicōrum cōnsiliō, admonentium, ut porcīnae addātur merum; funde vīnum.
Scōpās
Sequitur āctus fābulae, fortassīs hoc annī tempore praecipuus. Spectāte hūius āctūs apparātum, prīmum omnium ā caliculīs custōs abācī scyphōs exposuit vitreōs cristāllīnī vitrī cum vīnō albō pūrissimō, aquam putēs sōlō aspectū. San-Martīnium(9) est, et partim Rhēnēnse, nōn īnfectum ut solent in Belgiā, sed quāle in mediā Germāniā bibitur. Oenophorus relevit hodiē sēriās duās, alteram vīnī heluellī seu flāvī ex agrō Parīsiēnsī, alteram sanguineī Burdegālēnsis: habētis in apȳrōtō(10) alia parāta, fuscum, Aquītānicum, et nigrum ē Saguntō: petat quisque ex sententiā palātī suī.
Critō
Quid potest nūntiārī laetius? ut nihil est dūrius quam perīre sitī. Egō verō mallem optimam nōbīs aquam prōspexissēs; hunc nūntium audīvissem libentius quam dē vīnō.
Scōpās
Nec ea deerit.
Sīmōnidēs
Nūper quum essem in urbe Rōmā, bibī apud Cardinālem quendam vīna generōsissima omnifāriam sapōris, (nam eram Praefectō cellae vīnāriae perquam familiāris) vīnum dulce, acūtum, lēne, suāve, austērum.
Dēmocritus
Mihi vehementer placet aiglaucēs.(11)
Polaemōn
Sīc ferē Belgicīs fēminīs.
Sīmōnidēs
In pāgīs quibusdam Galliae flōcēs appōnuntur, secundārium autem vīnum et tertiārium habent in dēliciīs; sed ea vīlla sunt magis quam vīna, et aliōquī vīnum Gallicum tōtō genere nec aquam, nec aetātem fert: itaque paulō post quam est diffūsum, bibitur; quippe post annum inclīnat illicō, et fit dubium, tum fugiēns, et acuit; quod sī mānserit diūtius, ēmulcet, et in vappam vertitur. Hispānum vīnum et Italicum bene fert, et aquam et aetātem.
Dēmocritus
Quid reī est vīnum fugiēns? Vientur probē dolia(12), et obserētur cella, immō et domus claudātur sī sit opus.
Polaemōn
Ut pōma fugientia quae aetātī cēdunt, nec servantur, et discēdere vulgō dīcimus; cūius contrārium est vīnum cōnsistēns.
Dēmocritus
Funde mihi prius aquam ad dīmidium calicem, super hanc īnfundēs vīnum mōre veterī.
Critō
Immō et hodiernō multārum gentium. Gallī et Germānī contrā faciunt.
Dēmocritus
Quae nātiōnēs volunt bibere aquam vīnātam, aquae addunt vīnum: quae vīnum aquātum, vīnō superīnfundunt aquam.
Critō
Quae verō vīnō aquam nōn adfundunt, quid bibunt?
Dēmocritus
Vīnum pūrum putum.
Critō
Etiam, nisi prius sit ā vīnāriō irrīgātum.
Polaemōn
Baptīzāre id vocant ut vīnum sit Chrīstiānum: ea erat meō tempore ēlegantia philosophica.
Dēmocritus
Illī baptīzant vīnum, et sē ipsōs exbaptīzant.
Polaemōn
Pēius agunt quī iniciunt calcem, sulphur, mel, alūmen, et alia dictū tetriōra quibus nihil est corporibus perniciōsius, in quōs pūblicē dēbēret animadvertī, ut in latrōnēs aut sīcāriōs; inde sunt enim incrēdibilia morbōrum genera, et potissimum arthrētica.(13)
Critō
Ex cōnspīrātiōne cum Medicīs id agunt, ut utrique rem augeant.
Dēmocritus
Nimis mihi porrigis plēnum calicem: dēplē quaesō tē aliquantum ut sit locus aquae īnfundendae.
Critō
Funde mihi in scyphum illum colōris castāneī. Quid reī est?
Scōpās
Nux praegrandis Indica ab lābrīs argentō circumclūsa(14), vīsne in culullō illō līgnī hebenī, quod ferunt esse salūberrimum? Nē addās tantum aquae: nēscis vetus verbum: Perdis vīnum īnfūsā aquā?
Dēmocritus
Immō perdis utrumque, aquam et vīnum.
Polaemōn
Malō utrumque perdere quam ab alterutrō perdī.
Scōpās
Lubetne pōtāre mōre Graecō ex illīs paterīs et capatiōribus pōculīs?
Critō
Minimē verō. Admonēbās nōs modō antīquī prōverbiī, vicissim admoneō tē praecēptī Paulīnī: 'nōlīte inebriārī vīnō, in quō inest lūxuria': et Servātōris nostrī: 'Vidēte nē graventur corda vestra crāpulā, et ebrietāte'. Unde est haec frīgida, tam pūra et pellucida?
Scōpās
Ē fonte proximō.
Critō
Ad vīnum dīluendum malim cīsternam, modō dēfaecātissimam.
Dēmocritus
Quid pūteālem?
Critō
Ūsibus lavandī aptior est quam bibendō.
Polaemōn
Fluviātilem commendant plūrimī.
Critō
Rēctē, sī fluant amnēs per vēnās aurī, ut ferē in Hispāniā, et sit quiēta et liquida.
Sīmōnidēs
Mihi verō in phialā illā Samiā adfer aliquantum cervīsiae, quam putō refrīgerandō corporī hōc aestū ūtilissimam.
Scōpās
Ex quā tandem cervīsiā?
Sīmōnidēs
Ex tenuissimā; nam aliae nimium incrāssant spīritūs, et reddunt obēsum corpus.
Polaemōn
Mihi item datō, sed in vitrō illō teretī.
Scōpās
Curre ad culīnam; quid illī cessant? Quīn mittunt missum alium? Vidēs iam hinc nēminem attingere? Adfer pullōs gallināceōs elīxōs cum lactūcīs, buglossā hōrtēnsī et intybō, vervēcīnam quoque et vītulīnam.
Critō
Adde etiam in scūtulīs paulum sināpis aut petrōselīnātī.
Dēmocritus
Violenta rēs vidētur sināpis.
Critō
Nōn admodum congruit bīliōsīs; iīs tamen quī crāssīs et frīgidīs humōribus redundant haud inūtilis.
Polaemōn
Idcircō sapiunt populī septentriōnālēs, quibus illa est māgnō ūsuī, praecipuē cibīs crāssīs et dūrīs addita, ut būbulae et salsāmentīs.
Scōpās
Hoc locō exīstimō pultēs et ptīsānās(15) ventūrās in tempore, leucophāgum(16), simīlāginem, amylum, oryzam, vermiculōs; edat quisque ex quibus volet.
Dēmocritus
Vīdī quī ā vermiculīs(17) hūiusmodī vehementer abhorrēret, quod autumāret collēctōs fuisse ex terrā aut coenō, et vīxisse aliquandō.
Critō
Scīlicet metuēbat, nē in aquāliculō suō revīvīscerent. Oryzam ferunt nāscī in aquā, morī in vīnō: cēdō igitur vīnum.
Dēmocritus
Nē bibe statim ā cibō calidō, intermisce prius frīgidī aliquid et solidī.
Critō
Quid?
Dēmocritus
Crustam pānis aliquam, vel turundam ūnam aut alteram carnium.
Sīmōnidēs
Vāh, piscēs cum carnibus in eādem mēnsā? mare miscētur terrae: hoc vetant medicī.
Scōpās
Immō hoc placet medicīs.
Sīmōnidēs
Crēdō, quia illīs ūtile.
Scōpās
Cūr ergō vetant Medicī?
Sīmōnidēs
Errāvī, ā Medicīnā prohibērī dictum oportuit, nōn ā Medicīs. Sed quī sunt piscēs istī?
Scōpās
Appōne ōrdine, prīmum lūpum(18) illum assum cum acētō et cappāribus, tum passerēs elīxōs cum sūcō lapathī acūtī, solēās frīxās(19), lūcium recentem, et capitōnem(20); lūcium salītum servā tibi, thynnum assum recentem, et thynnum in salsāmentō, mēnās recentēs frīxās, crustulāta(21) in quibus insunt mullī barbātī, mūraenae, et truttae multīs conditae arōmatīs, gōbiōs(22) frīxōs, cammarōs et cancrōs elīxōs. Admisce scūtellās cum intrītīs alliātō, pīperātō, ērūcātō.
Sīmōnidēs
Egō verō dē piscibus loquar, nōn edam.
Critō
Sī Philologus coeperit dē piscibus movēre contrōversiam, hoc est dē rē incertissimā et contrōversīssimā, incipite nōbīs lectulōs īnsternere, hīc erit cubandum.
Scōpās
Nēmō dīgnātur vel gustāre; tolle haec.
Sīmōnidēs
Atquī convīvia ōlim Rōmae lautissima, et ut ipsī solītī erant dīcere, pollucibilia(23) ex piscibus cōnstābant.
Critō
Ita sunt mūtāta tempora, etsī hoc etiamnum dūrat apud quōsdam.
Scōpās
Importāte assa, pullōs, perdicēs, turdōs, anāticulās, querquēdulās, palumbulōs, cunīculōs, lepusculōs, vītulīnam et haedīnam, et intinctūs seu embāmmata(24), acētum, omphācium, oxȳpora, māla etiam medica, et cȳtrōnia, et olīvās Baleāricās conditītiās, quassās, et in muriā asservātās.
Dēmocritus
Nōn adsunt Bēthicae?
Scōpās
Magis sunt sapōris scītī Baleāricae.
Critō
Quid fīet grandibus illīs belluīs anserī, cygnō, pāvōnī?
Scōpās
Ostende tantum et refer in culīnam.
Polaemōn
Hem pāvōnem. Ubi est Q. Hortēnsius(25) cui erat in dēliciīs?
Sīmōnidēs
Tolle agnīnam.
Scōpās
Cūr tollētur?
Sīmōnidēs
Quia est īnsalūbris: ferunt eam nōn aliā exīre, quam quālis intrārit.
Critō
Vīdī quendam dēvorāre ossa olīvārum struthiōnicē.
Scōpās
Ex quibus carnibus sunt artocreae(26) istae?
Critō
Haec est ex cervīnā.
Scōpās
Haec ex dāmicā; illa est ut putō, aprūgna.
Critō
Conditūrās ipsās malim quam carnēs.
Sīmōnidēs
Plānē ita est, etiam rēs amārās condīmentum reddit suāvissimās.
Critō
Ecquod est vītae tōtīus condīmentum?
Dēmocritus
Aequus animus.
Critō
Aliud quiddam egō prōferam amplius et augustius.
Dēmocritus
Quid tandem hoc meō?
Critō
Pietās, sub quā et animī aequitās comprehenditur, et ad rēs ūniversās asperās, faciles, mediās, condīmentum aptissimum et iūcundissimum.
Scōpās
Īnfunde vīnum album Hispānicum in carchēsium illud, et circumfer per convīvās.
Dēmocritus
Quid parās agere? sub prandiī fīnem propīnās nōbīs vīnum forte ac generōsum? dīlūtius erit posthāc bibendum sī cōnsultum cupimus valētūdinī.
Sīmōnidēs
Rēctē mihi vidēris admonēre: frīgida enim oportet esse in convīviō postrēma, quae pondere suō cibōs ad īmum ventrīculum dētrūdant, et vapōrēs caput impetentēs cohibeant.
Scōpās
Tolle ista, mūtā orbēs et quadrās, dā secundam mēnsam(27); nam nēmō extendit usquam manum.
Critō
Adeō vorāvī initiō avidē ut statim āmīserim appetītum.
Dēmocritus
Egō item nōn appetitiōne, sed impetū feror ad prīmās dapēs, inde mē expleō.
Polaemōn
Nesciō quid ēdī dē piscibus; id gustum meum prōrsus retūdit.
Sīmōnidēs
Tantumne bellāriōrum apparātum et cupēdīnēs, quum nihil superest amplius cupēdiae? Pyra, māla, cāseus multiplex, sed palātō meō congruentissimus est hippax.(28)
Critō
Nōn reor hippacem esse hunc, sed Phrygium ex lacte asīnī, quālis ē Siciliā usque advehitur columellārī fōrmā et quadrātā, quī quum frangitur, in lāminulās funditur sīve phȳlūrās.
Dēmocritus
Cāseus hīc etsī Britannicus, fistulōsus est; nōn erit mea utique sententiā vōbīs grātus.
Critō
Sed neque hīc spongiōsus Hollandicus. Parmēnsis hīc est bene compāctus, et satis (ut vidētur) recēns, et ille Pēnafellius(29) facile cum Parmēnsī certārit.
Dēmocritus
Nōn est Parmēnsis, sed Placentīnus.
Critō
Etiam, sī placet: vulgō Germānōrum suāvissimus est cāseus vetus, putris, cōnfricātus et vermiculōsus.
Sīmōnidēs
Quī tālem edit cāseum, sitim vēnātur, et edit ut bibat.
Scōpās
Pīstor dulciārius nimium morātur, quīn adfert stribilitās(30), et artolagāna testūācia et sartagineā cōnspersiōne in cacābum iniectā oleī ferventis, melle superīnfūsō.
Critō
Caryōtās dā mihi aliquot et ad edendum, et ad servandum; fortasse nocte hāc nihil edam aliud.
Scōpās
Cape igitur spatalium hoc integrum: vīn ex mālogranātīs?
Polaemōn
Heus Puer spoliā nōbīs hanc palmam agrestem, et dā quod est ēsuī.
Scōpās
Pōtiōnis vōs admoneō: scītis Aristotelīs esse opīniōnem, tragēmata esse inventa ut ea nōs ad bibendum invītent, nē cibus in āridō coquātur.
Critō
Oportet ergō inventōrem fuisse vel nautam, vel piscem, quī adeō timēret ārīditātem.
Scōpās
Adfer ea quae solent vocārī sīgillum stomachī, post quae nihil est nec edendum nec bibendum: buccellātum, cȳdōniātum, coriandrum sacchatrō contēctum; hoc verō manducandum est, nōn edendum; sed quod ex mānsō reliquum est āridum, exspuendum. Collige frūsta et reliquiās in canistrīs: adfer aquās odōriferās, rosāceam, flōris mālī medicī, moscātam.
Polaemōn
Agāmus Chrīstō grātiās.
Puer
Agimus tibi grātiās Pater, quī tam multa ad hominum ūsūs condidistī: annue ut tuō favōre ad coenam illam veniāmus tuae beātitūdinis.
Polaemōn
Agāmus nunc dominō grātiās.
Critō
Age tū.
Polaemōn
Immō agat Dēmocritus quī in hīsce rēbus multum valet.
Dēmocritus
Grātiās tibi nōn possum agere prō meritō hoc statū Reīpūblicae: vidēs enim omnia ā Bacchō perturbāta; sed recitābō quās Dionȳsiō ēgit Diogenēs, nam mandāvī memōriae: tū lābentī memōriae, et linguae titubantī, in tantā ēluviōne habēbis veniam.
Scōpās
Dīc quicquid libuerit scrībētur in vīnō.
Dēmocritus
Dēfatīgāstī tē ipsum Scōpā, uxōrem, famulōs, famulās, vīcīnōs, coquōs, pīstōrēs, ut nōs magis comedendō et bibendō dēlassārēs. Sōcratēs sapienter quī in mercātum celeberrimum ingressus exclāmārit: Ō diī immortālēs, quam multīs egō nōn indigeō! tū contrā possēs dīcere: Haec omnia quantula portiō sunt eōrum quibus indigeō? Nātūrae placent modica, et illīs ea sustentātur ac fulcitur; haec tam multa, tam varia obruunt nātūram: meritō Plīnius: Varietās cibōrum hominī pestilēns, pestilentior condīmentōrum: referimus hinc domum gravāta corpora, referimus animōs obrūtōs ac dēmersōs cibīs et pōtiōnibus, ut nūllō hominis officiō rīte possīmus fungī. Tū ipse iūdicātō, ecquam tibi grātiam dēbēmus.
Scōpās
Haeccine est grātia quam habētis? Sīc rependitis prandium tam opīparum?
Polaemōn
Ita plānē: quod enim māius beneficium quam ut fīās sapientior? Tū nōs domōs remittis plānē brūta; nōs tē domī tuae volumus hominem relinquere, ut sciās cōnsulere tuae ac aliēnae valētūdinī, et secundum nātūrae dēsīderia vīvere, nōn iūxtā corrūptās ab stultitia opīniōnēs. Valē et sapē.
(1) Adfertō eī pānem cibārium, pānēs cibāriōs vocat Plīn. lib. 18. quī pāstōribus, et vulgō dantur.
(2) Speusitius. In Plīniānīs cōdicibus Speusitiōs pānēs ā fēstīnātiōne dictōs inveniēs: sīcut dicoquendī ratiōne furnāceōs, et artoptēsiōs.
(3) Hectās attollit. Hispānē crostas, o vexigas, quasi biotae ab hiandō dictae Festus.
(4) Hōrāt. lib. 2. Epist. 2. v. 61.
(5) Cum Mūsīs, et cum Diīs. Bonī hominis vōcēs sunt; id est, Diīs, Mūsīsque faventibus, et propitiīs. Ille autem intellēxit, Mūsīs enumerātīs ūnā cum discipulīs.
(6) Georg. I. vers. 57.
(7) Cydōnia Persica, vulgō melcotones: ex īnsitiōne mālē Cydōnia, et Persica.
(8) Fīcīs dūricoriīs. Hōs prōdromōs esse dīcit, hoc est praecōcēs.
(9) San-Martīnium, ex illō Hispāniae oppidō.
(10) In apȳrōtō, apȳrotum penultimā longā, vās frīgidārium.
(11) Aiglaucēs, vīnum fortasse dulce, quod vulgō vīnum muliebre dīcunt.
(12) Vientur dolia, hoc est, vinciantur, id enim est viere.
(13) Arthetrica, morbus articulāris, Hispānē gota de pies, o manos, saepius artetis ā Graecīs.
(14) Argentō circumclūsa. Hispānē engastada.
(15) Ptīsānās. Nōnnumquam crēmōrem ex hordeō, aliīsve frūgibus expressum significat: imperītī prō aquā cum hordeō fervefactā accipiunt, cum sit pultis genus, ut Plīnius ait, ex hordeō, cūius laudibus Hyppocr. ūnum volūmen dicāvit.
(16) Leucophāgum. Hispānē manjar blanco. Hermolaus dīxit Leucophaeum iūs, sī modō liber mendō caret.
(17) Vermiculī, vulgō fidei.
(18) Lūpum. Lūpus piscis ā vorācitāte dictus est, et fluviātīlis: capitur sub hostia fluviōrum; Sturiōnem vulgō appellātum esse Raphael Volaterr. refert.
(19) Solēās frīxās. Hispānē lenguados, ā similitūdine soleae: eās esse crēderim, quās Varrō et Plautus Lingulācās appellant.
(20) Lūcium recentem, et capitōnem. Athenaeus Leuciscum piscem commemorat: et Aelianus Cephalum, quem Athenaeus ait ā gravitāte capitis dictum, ēiusdemque generis esse cum Leuciscō.
(21) Crustulāta, quae vulgō pastilli.
(22) Gōbiōs. Et Gōbiōnēs legimus, quōs praestantis sapōris, sed parvī nūtrīmentī esse. Athenaeus asserit, retinetque nōmen apud Hispānōs.
(23) Pollucibilia, id est quālia fiēbant, quum in honōrem cūiuspiam Deī aliquid dedicābātur. Pollucere enim est sacrificiāle verbum, et reddentium lībāmenta diīs. Plaut. Ut decimam partem Herculī pollūceam. Inde pollūcibiliter, salāriter, opīparē, et splendidē.
(24) Embāmmata, id est liquāmina vel intinctūs, ā verbō Graecō 'embraptō', quod est intingō, quibus pānem vel obsōnium intingimus.
(25) Ubi est Q. Hortēnsius. Is enim, ut ait Varrō, prīmus in augulārī coenā pāvōnēs apposuit.
(26) Artocreae, pastillī ex carne.
(27) Dā secundam mēnsam. Prīma mēnsa est epulārum, secunda pōmōrum, ut Servius ait, ubi mellita, et sacchārea, reliquaque, quae Latīnī bellāria, Graecī 'tragēmata' dīcunt, appōnēbantur, et vīnō lātius indulgēbantur.
(28) Hippax, cāseus est equīnus, vel coāgulum equīnum, aut id quod lacte equīnō sēdit postquam agitātum est, ā Diosc. hippacē fēmineō genere pōnitur.
(29) Pēnafellius, ex illō oppidō Hispāniae.
(30) Stribilitās, et artolagāna, artolagānōs pānēs, ā dēliciīs nōminātōs, ait Plīn. stribilitae, et artolagāna. Fortē, hojuelas y bunuelos.