Exercitatio - Colloquium Septimum

Vīvitisne hic laute?

Quid istuc verbī est? An lavāmur? Quōtidie manūs ac faciēm: et quidem crēbrō, mundītiēs enim corpōris, et sānitātī, et ingeniō confert.

Nōn id quaerō: sed an edātiēs, ac bibātiēs ex animi vestrī sententiā.

Nōs nōn edimus ex animi sententiā, sed ex palātī sententiā.

Dīcō, an ut vultis.

Māximē, nempē cum fame, et quī vult, edit: quī nōn vult, abstinet.

Surgitis ā mensā famelicī?

Nōn omnīnō saturī: nec expēdit; bēluārum est enim explērī, nōn hominum: Regem^r quendam sapientissimum narrant, numquam sine appetītū accubuisse, numquam surrēxisse sātūrum.

Quid editis?

Quae habēmus.

Putābam vōs esse, quae nōn habēbātiēs. Sed quae sunt ista tandem, quae habētis?

Molestum percūnctātōrem! Quae dantur.

At quae dantur?

Iēntāmus dē māne sesquihōrā posteāquam surrēximus.

Quandō surgitis?

Ferē cum Sōle quī est dux Mūsārum, et aurōrā gratissima Mūsīs. Silatum^s nostrum est frustum pānis autopyrī, et paululum būtyrī, aut frūctuum aliquid, quālēs annī tempus suppeditat. Prandium, olus coctīvum, vel pultēs in pultāriīs, aliquid pulmentāriī carnium. Rapa modō, modō brassica, amȳdum, similāgō,⁽¹⁾ oryza: tum diēbus piscūlentiēs lac serōsum in gabbātīs,^t ē quō fit būtyrum expressum, iniectīs aliquot turundis^u pānis: piscis recēns aliquis, sī sit in forō piscāriō pretiī tolerābiliēs: sīn sēcus, salsāmentum probē macerātum, hinc pīsa, aut cicera, aut lentēs, aut fābae, aut lupīnī.

Quantum cuīque ex hiēs?

Pāniēs quantum āvēmus, obsōniōrum quantum est satis, nōn ad explendum, sed ad alendum. Amplissimās epulās alibi quaerītō, nōn in scholā, ubī ad virtūtem fōrmantur animī.

Quid bibitis?

Aliī frigidam et liquidam aquam, aliī cervisiam tenuem; paucī, et rarō vīnum, et benē dilūtum. Merenda est, seu (sī id mavis) antecoenium, aliquid pāniēs, et amygdālārum, seu avellānārum, ficōrum āridārum, ūvārum passārum; aut sī sit aestās, pyrōrum, aut mālōrum, cerāsōrum, aut prūnōrum, cum verō animī grātiā rūs prōficīscimur, tum edimus lac vel liquidum vel coāctum, cāseum recentem, cremōrem, lupīnōs lixīviō macerātōs, pampīnōs et alia, quae villa suggerit. Coenae caput est, acetārium concisum sale aspersum, irrōrātum oleō olivārum ex guttō, acetō etiam īnfūsō.

Quid? Oleō nucum, aut rapārum?

Āpage, rem insūavem, et insālūbrem; tum in lātā paropsidē aulicoctia^x vervecīnā, iūssulentā^y cum ipsō iūre, cum prūnīs passīs, aut rādiculīs, aut herbulīs, quae sint prō intritō, interdum tūcetum^z sapōris scītissimī.

Quō condīmentō?

Fame, omnium optimō et sapidissimō; hinc certīs diēbus hebdomadis aliquid assī, potissimum vitulīnae, hoedīnae interdum in vēre: prō secundā mensā raphānī perpūsillum, et cāseī nōn putrīs, nec veteris, sed recentis, quī est quam vetus alibilior, pīra, mālā persica, cydōnia. Diēbus quīs carne fas nōn est vescī, habēmus prō carnibus ōva assa, aut frīxa, aut ēlixa, singulā per sē, aut in lībum commixta in sartagine, acetō, aut omphaciō nōn tam īnfūsō, quam īnstillātō: paululum interdum piscium, et cāseō succēdunt nucēs.

Quantum cuīque?

Bīnā ōva singulīs, et bīnae nucēs.

Quid? Ā coenā numquamne cōmessāminī?

Saepius.

Quid quaesō? Nam id est suāvissimum.

Convīvium Syrī apud Terentium, aut aliquod aliud ex illīs lautissimīs Athenaeī, aut similium, quōrum meminērunt hīstōriae. Utrum cēnsēs nōs porcōs esse, an homīnēs? Quī ventricūlī, quae valētūdō suffīceret post quaternās refectiōnēs cōmessārī? Heūs tū, scholā haec est, nōn sāginārium, dīcunt etiam nihil esse perniciōsius valētūdinī, quam bibere, cum statim sīs itūrus cubītum.

Licēbitne coenae vestrae interesse?

Facile, modō veniā petitā ā Praeceptōre, quam sciō illum datūrum nōn gravātē, nam solet: alioquī prava esset ēducātiōniēs ingerere tē convīviō Magistrō insciō, et quī tē addūceret, nihil aliud quam probrum, et pudōrem contrāheret apud cōndiscipulōs: māne paulisper. Magister, licēbitne cum bonā tuā veniā puerum quendam mihi nōtum, adhibēre nostrae coenae?

Māximē; nōn erit molestus.

Habeō grātiam. Hic quem vidēs gestāntem mantele prō fōcālī, est architriclīnus huius hebdomadae, nam hebdomadāriōs habēmus hic architriclīnōs, ut regēs.

Lamia, quota est hōra?

Hōrās nōn audīvī ā tertiā intentus compositiōne epistolae. Flōrus melius id nōrit, quī tōtō hoc pomerīdiānō tempore lībrum nōn vīdit, neque chartam.

Amīcum testimōnium, et apud Magistrum īrātum valdē ūtile! Sed quī potuistī tū id animadvertere, immersus (ut aiēs) compositiōnī epistolāriī? Planē malevolentia tē coēgit mentīrī. Gaudeō prōfectō inimīcum meum prō mendācī habērī. Sī quid mē posteāc voluerit calumniārī, carebīt fidē.

Nōn poterō alicunde cognōscere dē hōrā? Anthrax, trānscurre ad Dīvī Petrī, et inspice hōrās.

Index signat iam sextam.

Sextam verō? Ējā puerī agite, ējā cōnsurgite, abicite librōs, vel quō cervī cornua;⁽²⁾ parāte mensās, īnsternite, appōnite sedīlia, mantīlia, orbēs, quadrās, pānem; dictō citiūs volāte, nē tārdītātī nostrae Institūtor succenseāt. Prōme tū cervisiām, tū haurī aquam dē cisternā, appōne scyphōs; quid istuc reī est? tam ōbnūbilatōs adfert? Refer in cūlīnam, ut famula eōs frīcet et extergat probē, quō sint nitidī, et fulgentēs.

Numquam tū hoc perfēceriēs quandiu simiam hanc habēbimus ministrām cūlināriām, numquam audēt fortiter confrīcāre quae mundāt, ita timet suīs digitīs, nec abluit, nisī semel, et tepidā.

Quīn admoneēs dē eō Praeceptōrem?

Satius est querī apud famulam atriēnsem, nam in ēius manū est mūtāre famulās cūlināriās. Sed eccum Praeceptōrem. Tū ipse perluitō hōs calicēs, frīcā foliō ficī vel urticae, arenā, aquā, nē quid hodiē habeat Magister iūre reprehēndendum.

Sunt parāta omnia? Est aliquid quod nōs remoretur?

Nihil omnīnō.

Nē posteā factūrī sīmus intervālla magna inter missūs.⁽³⁾

Missus verō? Missum potius dīxeriēs, et eum exiguem.

Quid tū mussitās?

Dīcō, ut assideāēs, esse tempus, et propemodum corrupī coepit cōena.

Puerī abluīte omnēs manūs et ōs. Vāh, quod mantīle! Quī hic sē extergunt, ubī mundāntur? Curre, affer aliud pūrius. Sedeāmus morē sōlitō. Est is puer convīva noster?

Est, herē.

Cuias est?

Flander.

Ex quā urbe illīus Prōvinciae?

Brūgensis.

Recipe illum suprā tē. Expedīat quisque cultellum suum, et pūrget quisque suum pānem sī quid haerit vel cinerīs, vel carbōnum in crūstā. Sacret mensam cuius est mūnus hāc hebdomade.

Pasce animōs nostrōs Christe, cāritāte tuā, quī benignītāte tuā aliēs vītās omnium animantium, sānctā sint Domine haec tuā munera nōbīs sūmentibus, ut tū quī eā largīris sānctus eēs. Āmen.

Sedēte, quantum licet, lāxē, nē comprimātiēs mūtuō, quandoquidem satis est locī. Et tū habēs cultellum, Brūgensis?

Prōdigium, Flander sine cultellō, et quidem Brūgensis, ubī cuduntur optimī.

Mihi verō cultellō nihil est opus, dentibus frangam mordendō, vel digitīs buccellātim commīnuam.

Ferunt illud dē morsibus tum gingivīs, tum candōrī dentium esse perūtile.

Ubī fēcistī Latīnae linguae tyrōcineum? Nam nōn videris mihi prave īnstitūtus.

Brūgiēs, sub Iōanne Theōdōrō Nervīō.

Virō diligentī, doctō, prōbō. Brūgae elegantissimae: nisi quod pereunt in diēs vitiō plēbiēs prōfūsissimae, dolendum est. Quam pridem illīnc veniestī?

Nūdius sextus.

Quam nūper coepistī studēre?

Abhinc annōs trēs.

Nōn potest tē prōfectō poenitēre.

Meritō, nam et habuī magistrum nōn poeniendum.

Sed quid agit Vīvēs noster?

Dīcunt eum agere athletam, nōn tamen athletice.

Quid istuc reī est?

Quia luctātur semper, sed parum fortiter.

Cum quō?

Cum suō morbō articulāri.

Ō luctatōrem dōlōsum, quī prīmum omnium īnvadit pedēs.

Immō lictōrem saevum, quī tōtum corpus cōnstringit. Sed tū quid agis? Quid cessās? Videris huc spectātum veniesse, nōn coenātum. Nemō vestrum attingat pileum inter coēnandum, nē quīs capillus involēt in patīnās: cūr nōn tractātis hospitem cōmiter?

Nepōtule, praebībō tibi.

Praeceptor, excipiō animō libentissimō.

Exinanīās calīcem tuum, quandoquidem exiguus haustus restat.

Hoc esset mihi nōvum.

Quid? Nōn exinanīre? Sed tū, Hypodidascale, quid dīciēs? Quid afers novī super coenam?

Egō verō nihil dīcō, sed hisce duābus hōriēs multa cōgitāvī dē Arte Grammaticā.

Quae tandem?

Recondita sānē, et ēx penetrālibus disciplīnae; prīmum, cūr Grammaticī posuerunt tria genera in arte, cum sint tantum duō in nātūrā? aut cūr nātūra nōn prōducit rēs neutrīus generis, sīcut māsculīnī et feminīnī? Nōn possum causās exculpere tantī mysteriī. Deinde Philosophī dīcunt esse tantum tria tempora, ars nostra pōnit quīnque: ergō ars nostra est extrā rērum nātūram.

Immō tū ipse es extrā rērum nātūram, nam ars in rērum nātūrā est.

Sī egō sum extrā rērum nātūram, quōmodo possum cōmedere hunc pānem, et hās carnēs, quae sunt in rērum nātūrā?

Tantō tū deterior, quī veniēs ab alterā rērum nātūrā, ut cōmedās quae sunt in hāc nostrā.

Paraphthegma aprosdionyson,^a aliam egō vellem sōlūtiōnem meārum quaestiōnum. Ūtinam habērēmus nunc Palaeemōnem aliquem, aut Varrōnem, quī hās quaestiōnēs possit prōfligāre.

Quīn potiūs Aristotelem, aut Plātōnem? Habēs aliquid aliud?

Herī vīdī scēlus capitale admittī. Lūdimagister vīcī rēctī caprō olidior, quī in phrontisteriō suō⁽⁴⁾ in paedōre et foeōre docet auditōrēs diōbōlāriōs, ter aut quater pronūntiāvit volūcrēs accentū in paenultimā; egō verō mirātus sum terram illī nōn dehiscere.

Quid aliud decēbat tālem lūdimagistrum dīcere? Et est alioquī in fōrmulīs grammaticae valdē detritus. Sed tū in rē levī nimium tumultuāriēs et faciēs tragoediām ex cōmoediā, seu Mīmō vērius.⁽⁵⁾

Equidem absōlvī pensūm meum: nunc tuae sunt partēs, dīc tū vīcissim aliquid inter coenam.

Nōlō, nē tū mihi vīcissim παραφθλέγγης^b. Iūssulenta haec iam conglaciant, affer foculum mensārium,^c excalfacite aliquantum priusquam pānem intingātiēs. Raphanus hic nōn est esui, adeō est lentus; nec minus sunt rādiculae iūssulentae.

Lentōrem prōfectō nōn ā macellō attulērunt, sed hic contrāxērunt in nostrō pēnōre, quā cellā nihil est pēnui incommodius. Nescīō quid istuc reī est, semper adfēruntur hūc ossa ēmedulāta.

Parum habent ossa medulārum sub Lūnam silentem.^d

Quid cum est plēna?

Plurimum.

Tum verō ossa nostra habent minimum, seu nihil vērius.

Nōn exorbet nōbīs medulās Lūna, sed nostra Lamia: nimis hic īndidit piperīs, et zingiberīs; et in iūre hoc, et tōtō acetāriō nimium mentae, petroselīnī, salviae, erucae, nasturtī, hyssōpī, nihil puerōrum, et adolescentum corpōribus aeque damnnōsum ut cibī quī interiōra fervefaciunt.

Quibus igitur ēx herbīs vellēs conficī?

Lactūcīs, buglosā hortensī⁽⁶⁾ et portulācā, et petroselīnī aliquid admiscērī. Heūs tū Gingōlfe, nē extergās labra manū, aut manicā, sed simul ipsa, simul manum mantelī; nam ideō tibi dātur. Carnēs nē attingās, nisī ab eā parte, quam tibi ēs sumptūrus. Tū Drōmō, nōn animadvertis tē manicās tuās īnficere pingui carnium? Redūc eās, sī sunt apertae, ad humerōs; sī nōn sunt, corrūgā, vel complica ad cubītum, quae sī relābuntur, affige aculā, seu, quod magis tē decet, spīnā. Tū dōminaster delicātule, in mensam incumbis? Ubī id didicistī? In harā quāpiam; heūs, subiicite ēius cubītō pulvillum. Architriclīne, vidē nē analecta^e haec pereant, reconde in promptuārium; tolle prīmum omnium sālīnum, hinc pānem, tum lancēs, discōs, mantīlia, postrēmō mappam: mundēt quisque suum cultellum, et repōnat in vagīnam. Heūs tū Cinciōle, nē scalpās dentēs scalpellō, nam est noxium: conficitō tibi dentīscalpium pēnnulā, vel bacillō tenui acumīnātō, et scalpe modice, nē gingivās scarīficēs, et sanguinem ēliciās. Cōnsurgite, et abluīte manūs priusquam recitētur grātiārum actiō. Amove mensam, vocā ministrām, ut pavīmentum hoc scōpīs verrat. Agāmus Christō grātiās: praeeat verba,⁽⁷⁾ quī sacrāvit mensam.

Prō cībō temporāriō grātiās agimus Christe Domine temporāriās, fac ut prō immortālītāte agāmus aeternnās. Āmen.

Ite lūsum, et cōnfabulātum, et deambulātum, quō libuerit, dum licet per lūcem.