Exercitatio - Colloquium Quintus Decimus
CULINA
Persōnae:
Lūcullus, Apīcius, Pīstillārius, Ablīgurīnus
Lūcullus, Apīcius, Pīstillārius, Ablīgurīnus
Lūcullus
Es tū popīnō?
Apīcius
Sum.
Lūcullus
Ubīnam agis?
Apīcius
In popīnā Gallī gallināceī: num egēs mē?
Lūcullus
Etiam, ad nūptiās.
Apīcius
Sine mē domum trānscurrere, ut praecipiam uxōrī quemadmodum sint tractandī gāneōnēs, quōs sciō nōn solēre in hāc cīvitāte dēesse, tum etiam adventōrēs.
Lūcullus
Audīn tū? Reperiēs mē in vīcō lapideō, in aedibus sūtōrum.
Apīcius
Continuō aderō.
Lūcullus
Bene est, ingredere culīnam.
Apīcius
Heus Pīstillārie, et tū Ablīgurīne, ignem in lāre exstruite sub fūmālī grandibus līgnīs, et quantum fierī poterit acapnīs.
Pīstillārius
Putās tē esse Rōmae? Hīc tabernās coctilītiās nōn habēmus, ē quibus līgna coctilītia prōmuntur, habēbis bene ārida.
Apīcius
Nī ita sit, tū Ablīgurīne suffītor perdēs oculōs sufflāndō.
Ablīgurīnus
Immō bibam largius: vae vīnō.
Apīcius
Vae aquae, nam vīnum hodiē nōn attingēs, sī sim sānus, nōlō mihi ēvertās ollās, et auxillās cōnfringās, et cibōs corrumpās.
Ablīgurīnus
Nōn vult ārdēre hīc ignis.
Apīcius
Iniice fasciculum aliquem sulphurātōrum, et fōmitum frūstula aliquot cum hīs assulīs.
Ablīgurīnus
Exstīnctus est prōrsum.
Apīcius
Trānscurre ad aedēs proximās cum batillō, et adfer nōbīs torrem aliquem praegrandem, et prūnās bene incēnsās.
Ablīgurīnus
Metallārius(1) est illīc dominus? Nec sinet carbōnem ūnum sub fornācibus sibi dētrahī, citius oculum.
Apīcius
Nōn est metallārius, sed metallīcida: itō ergō ad furnum. Quid adfers? Titiōnem magis quam torrem?
Ablīgurīnus
Nōn habēbant prūnās carbōnis.
Apīcius
Quid malum carbōnis? Cespitum hīc dīxerīs. Tū furcillā hāc move līgna, et agitā fōmitem ut ignem concipiat: sume pyrolabem(2), asine.
Ablīgurīnus
Quid reī est istuc verbum?
Apīcius
Forfex īgniāria, prūniceps.
Ablīgurīnus
Quid mihi cum verbīs Graecānicīs? Quasi dēsint Latīna.
Apīcius
Etiamne asīnī sunt Grammaticī?
Ablīgurīnus
Quid mīrum, quum et Grammaticī sint asīnī.
Apīcius
Fac fīnem altercandī: volō carbōnēs aliquot, aut cespitēs accendās mihi in hōc focō, ad testūācia lentē incoquenda; suspende ahenum ad ignem, nē dēsit aqua calida: tum in cacābum inice armum illum vervēcīnae, cum būbulā salītā, cucumam ignī admove cum vītulīnā, et agnīnā: in chytrōpode(3) elixābimus orȳzam.
Ablīgurīnus
Quid pullī?
Apīcius
Coquentur in auxillā aereā quae stānnō est illīta, quō sapor sit grātior; sed nōn tam mātūrē. Verua prōferēs sub nōnam, et pinguāria.(4) Lūcium hunc sine in aquā lūsitāre paulisper, tum exenterābis.
Ablīgurīnus
Carnēs et piscēs in eādem mēnsā?
Apīcius
Maximē, mōre Germānicō.
Ablīgurīnus
Atquī hoc nōn placet Medicīs.
Apīcius
Medicīnae nōn placet Medicīs placet. Egō stīpitem hunc Grammaticum tantum esse exīstimābam, Medicus etiam est.
Ablīgurīnus
Numquamne dē quaestiōne illā audīvistī, utrum sint in cīvitāte plūrēs Medicī, an stultī?
Apīcius
Quis tē dētrūsit in culīnam, cum sīs tam saperda?(5)
Ablīgurīnus
Adversa mea sors.
Apīcius
Immō, quod manifēstum est, sēgnitiēs tua, et socordia, et gula, et lurcācitās, et ingluviēs, et animus degener, ac abiectus; ideō ambulās nūdīs pedibus, semiamictus veste obsolētā, et nātibus breviōre.
Ablīgurīnus
Quid tibi cum meā paupertāte?
Apīcius
Nihil omnīnō, nec velim esse. Sed ad rem, nē praeter rem plūra quam oportet: satisne sunt haec iussa, superque īnfīxa et inculcāta? Abl. Scīlicet vōbīs numquam satis. Dā mihi meam braccam, nam forās lubet prōdīre, continuō aderō, cēdō tudicūlam(6), īnsigne artis nostrae: hoc est meum fulmen, et trīdēns.
Pīstillārius
Heus Ablīgurīne statue hydriās illās in urnāriō, et hanc būbulam abluitō dīligenter, et cōnfricātō in labrō.
Ablīgurīnus
Etiamne tū hīc quoque imperās? Ūnus Imperātor ūnīs castrīs sufficit; nōn sufficiet culīnae ūnī? facitō ipse: tū es ācrior exāctor operae, quam ipse magister culīnae: nōn vocābō tē posthāc Pīstillārium, sed stimulum acūtum.
Pīstillārius
Immō vocā mē Onocentron.(7) Frange tū ergō vītulīnam hanc in epixeniō.(8) Comminue paulum hūius cāseī ut spargāmus super hanc offam.
Ablīgurīnus
Quōmodo? manū?
Pīstillārius
Nōn, sed tȳrocnēstī.(9) Īnstillā hūc guttās aliquot oleī ex lēcȳthō.
Ablīgurīnus
Dīcisne ex hōc capsace?
Pīstillārius
Statue hīc mortārium.
Ablīgurīnus
Quod istōrum?
Pīstillārius
Illud aeneum cum pīstillō ēiusdem metāllī.
Ablīgurīnus
Quā grātiā?
Pīstillārius
Ad terendum petrōselīnum hoc.
Ablīgurīnus
Satius est in pīlā id fierī marmoreā pīstillō līgneō.
Pīstillārius
Quaesō cantillā sīcut cōnsuēvistī.
Ablīgurīnus
Egō nōlō Caesar esse, ambulāre per Britannōs, Scȳthicās patī prūīnās.(10) Ut sapiant fātuae Fabiōrum prāndia bētae,(11) ō quam saepe petet vīna piperque coquus.
Pīstillārius
Fabiōrum, an Fabrōrum?
Ablīgurīnus
Quaere ā lūdimagīstrō lorīpede, et prō fabrīs et Fabiīs referēs ēgregium colaphum in gēnā vel in buccā.
Pīstillārius
Sīc est homō?
Ablīgurīnus
Vir strēnuus et fortis, et manū promptus; celeritāte manuum compēnsat linguae tarditātem.
Pīstillārius
Cēdō urnulam cervīsiāriam, exīccātum habeō palātum, guttur, faucēs.
Ablīgurīnus
Et gravis attrītā pendēbat cantharus ānsā.(12) Claudere quae coenam lactūca solēbat avōrum,(13) dīc mihi, cūr nostrās inchoat illa dapēs? Fīlia Pīcēnae veniō Lūcānica porcae,(14) pultibus hinc nīveīs grāta corōna datur.
Apīcius
Unde tū dīdicistī adeō ραψῳδεῖν(15)?
Ablīgurīnus
Īnservīvī nūper in Calabriā Lūdimagīstrō cuidam poētastrō, quī saepenumerō coenam aliam nōn dabat mihi quam cantillātiōnem centum versuum, quibus mīrificum aiēbat sapōrem inesse: egō verō paulum pānis et cāseī māluissem, aquae erat satis domī, et licēbat nōbīs dē puteō bibere ex animī sententiā; inde egō quum ēsuriēns concēsissem cubitum, prō epulīs versūs illōs rūmināban et concoquēbam: nec mihi aliud vīsum est remedium ad boulīmiam(16) illam dēpellendam quam culīnāriam arripere.
Apīcius
Quae illī praebēbās ministeria?
Ablīgurīnus
Quae Caesar Reīpūblicae. Egō eram illī omnia, eram illī ā cōnsiliīs, etsī nihil unquam ageret cōnsiliō: ā sēcrētīs, cum nihil habēret sēcrētī nē latrīnam quidem: egō fundēbam eī aquam lavandīs manibus, quās numquam abluēbat: egō servābam ēius thēsaurum.
Apīcius
Quem thēsaurum?
Ablīgurīnus
Schedās aliquot pessimārum cantillēnārum, quās tīneae exēdēbant, et opīcī mūrēs arrōdēbant.
Apīcius
Immō doctī mūrēs, quī malīs poēmatīs dentem īnfīgēbant.
(1) Metallārius, quī vulgō Alquimista.
(2) Pyrolabem, novum vocābulum, sed accommodātum satis, et venustum, ut quod ex graecō fonte cadat, ā 'Pur' quod est ignis, et 'Lambanōs' capiō.
(3) In chytrōpose. Chytropus, olla est cum pedibus. Sunt etiam chytropodēs, ollārum sustentācula.
(4) Pinguāria, in quae dēcidit pingue carnium, cum assantur.
(5) Saperda, vōx Varrōnis: Et nōn sapientem, et venustum per metaphoram significat.
(6) Cēdō tudicūlam. Hispānē el cazō quod īnsigne est coquōrum, sīcut fulmen Iovis, et trīdēns Neptūnī.
(7) Onocentron, asīnī stimulum.
(8) In epixeniō truncus est, in quō coquī carnēs secant: aliī epixenum dīcunt. Suidas masculine posuit.
(9) Tȳrocnēstī. Tȳrocnestis, Hispānē rallo. Est etiam gladiolus mīlitāris.
(10) Flor. Poētar. apud Spartiānum in Hadriān.
(11) Mart. lib. 13. Epig. 13.
(12) Virgil. Eclog. 6. v.17.
(13) Mart. lib.13. Epig. 14.
(14) Īdem ibid. Epig. 35.
(15) Rapsōdīn. aut sī māvīs rhapsodīzāre, est carmina pangere, centōnēs recitāre, versūs hinc inde contexere, et cōnsarcināre, ut hōc locō.
(16) Boulīmiam dēpellendam. Quīdam canīnum appetītum interpretantur. Certē māgna est famēs et morbus, quō labōrantēs etiam post cibum ēsuriunt, cum ob famem stomachus dēficit.