Ad Exercitia Linguae Latīnae Dialogī - Dialogus Quartus

Agite sodālēs, quandō quātuor convenīmus et ad id obscēnae diēs hortātur animōs relaxandī grātiā corporum etiam valētūdinī cōnsultūrī dum ē vēnātiōne Philippus Prīnceps revertitur, pilā volātilī, sī placet lūdāmus.

Pauciōribus persuāsissēs nam nōn ēgredī Rēgia, nūbilum plānē tempus imperat, honestissimus est praetereā quod ōrātiōnī tuae dēerat pilae lūsus et quī nōbilitātem maximē deceat.

Ut quid āctum agitis et fraenō indigentibus calcar additis? Quīn potius quotō lūdō cōnstābit victōria quodque victōribus futūrum sit praemium ac quod est prīmum quōmodo comparābimur ēdīcitis.

Secundō lūdō, pars alterutra vincet, spōnsiō erit in singulōs lūdōs nummus aureus et hanc licēbit augēre nōsque duo vōbīs duōbus Gaitānō et Biverō colūdēmus.

Annuimus etiam sī vōs perītiōrēs sītis.

Habētis ad manum pilam.

Quid eā nōbīs est opus? Condūcēmus ipsam in sphaeristēriō ā Lūdīmagistrō ūnā cum chīrothēcīs et calceīs lūsōriīs.

Dīxistī prūdenter.

Eō dum Lūdīmagister quae sunt lūdentibus necessāria nōbīs quam prīmum porrige.

Prō foribus sunt omnia, chīrothēcās et calceōs induite, pīla dūra est et quae nōn statim concidit, sed quō expedītius dēcertētis et minus gravēminī manicātās vestēs exuite.

Rēctē monēs.

Quantī tamen quod mē scīre oportet contenditis idque victor quot lūdīs feret?

Singulīs lūdīs nummus aureus prōpōnitur, tibique quod videō iam scīre avēs ex victōre argenteī duo prōvenient.

Sapienter coniectāstī sed quoniam hōc in locō prō collūdentium placitis, lūdī lēgēs variārī solent quās servāre est animus ut secundum ipsās prōnūntiem expōnite.

Immō vērō tū, quī hōc in sphaeristēriō tamdiū versātus es, quae et locō et nōbīs convenientiōrēs sint, trāditō.

Omnium ergō prīmum lūdī huius numerī sunt quaternī, quīndecim, trīgintā, quadrāgintā quīnque seu antegressiō et aequālitās numerōrum, victōria est duplex aut cum vīcimus signum aut quum vīcimus lūdum, sub fūnem mīsisse pilam aut eā fūnem attigisse, neque utrumque parietem praeter līneam percussisse vitium erit, addenturque tunc adversāriō quīndecim ex volātū remittitur et cāpī, compressāque manū pilā retorquērī potest. Sed ex secundō resultū ictus est invalidus notam quī anteverterit quīndecim habet ibique eā salīvā fīet aut ubi sponte suā cōnstitit aut ubi ā collūsōre nē ultrā dēcurrat, compressa fuerit extrā āream, quī pilam retorserit, dēlinquit. Augēre dēpositum licēbit quibus vīsum fuerit et admittere nōn nisi alterī partī, tēnsus fūnis locum claudit quem occupābit exceptor īdem ipsum relinquet quum ā prōvocātōre victus fuerit quī nihil praefactus pilam mīserit perinde erit ac sī nōn lūserit, id genus sunt alia praecepta quōrum vōs admonēbō cum rēs poposcerit, quae recēnsuī plērīque eōrum quī sē hōc in locō exercent inviolāta servāre solent.

Et nōs sīc eīs astringimus ut sī quod frēgerimus violātae lēgis continuō reī iūdicēmur.

Nōn est cūr partēs sortiāmur, quod iam prīdem in eō convenīmus ut nōs duo adversus vōs duōs contenderēmus, superest victōriae praemium crēdāmus Lūdīmagistrō.

Nōn habeō praesentem pecūniam.

Ipse tuō nōmine spondēbō, modo hodiē mihi reddās bonā fide.

Maximē faciam nōlī esse sōlicitus, sed utra pars prior excipiet pilam?

Vestra nempe, quī perītiōrēs estis.

Nōn sinam, at forte potius experiāmur utrum optās nūbilum an serēnum.

Nūbilum.

Ēn, serēnum, vōs estis priōrēs exceptūrī. Trānsite illūc atque auspicāminī exceptūrī, praestat enim vōs priōrēs lacessī et incitārī.

Age, commīlitō, certāmus gnāviter.

Nōs quoque nōn sēgniter agāmus, agedum auspicēmur sed prīmum omnium animadvertite sphaeristērium columnīs hīsce claudī, ut quī extrā ipsās pilam remīserit dēlīquisse sē intelligat.

Age, bonīs avibus incipiāmus.

Faciō praeludium.

Excipe iactum praeludiī.

Nōn patiar lūde sīs sēriō.

Age nunc pilam in tēctum mittō, iam tē vērē lacessō.

Excipiō, ecce remittō, tū Manrrique, in angulum illum sēcēde, ā latereque semper cōnsiste, ut sī mē pila trānsvolāverit ex resultū retorquēre possīs.

Eugē, Bivere, nam quīndecim habēmus quod sub fūnem Mendoza pilam retorserit.

Ēmitte pilam.

Vah! Utrunque parietem nōn contigī, quīndecim quoque vōs vicitis.

Lūditō posthāc attentius, nōn enim dē lānā caprīnā aut asinī umbrā agitur sed dē nummīs et quod maius est dē honōre.

Eō dum Mendoza ubi nota sit, observātō, nē ipsam concertātōrēs trānsgrediantur. Bene habet, vīcimus ipsam. Nunc vōs ad hunc locum trānscurrite, nam nōs complēvimus trīgintā.

Nōn satis sciō, nam paria sunt signa, volō disquīrātur, ad tē referō Lūdīmagister, penes quem iūdicium est.

Antegressiōnem fēcēre contrāriī, iam vicēs commūtāte.

Excipe, Gaitāne, nē nōn praefātum cavillēre.

Accurre, accurre, Bivere, pilam comprime nē dēcurrat, signum spūtō facitō.

Bene habet, longinquum ēmīsī terminum.

Difficulter hanc antevertētis mētam.

Vīcimus signum, utrīque partī iam est aequālitās numerōrum.

Ēn, tē prōvocō, Gaitāne.

Ēmitte posthāc melius, nī vīs peius remittam, age, age. Bivere, locum signa quō pīla dēcidit, nē excidat.

Posuī notam, iam rūrsus incitā.

Vah, quam dexterē pilam agitātis ut vix conciderit magnō temporis spatiō, iam duās habētis mētās et satis longinquās etiam sī procul magis positās, nōnnumquam praetercurrunt adversāriī.

Hās nōn facile superābunt.

Falsus es, trānsiluimus, numerum complēvimus quadrāgēsimum nostraeque sunt iam excipiendī partēs, quārē tū, Manrrique, in mediō cōnsiste quoniam in angulum sēcessit Gaitānus.

Semper illūc, cum potest concēdit, sed suum quisque locum strēnuē dēfendat.

Tē irrītō, Mendoza, quī in statiōne es.

Vix ex angulō pilam remīsī, siste eam sēdulō, nam ego hīc dīligenter observābō. Factum bene, fēlīciter cecidit, sēiūnctissima facta nota est: sors est nōbīs aequē bona vōbīscum.

Excipe, Manrrique.

Nōn erit iam vōbīs nōbīscum eadem condiciō quī vīctī estis, quod pilam sub fūnem remīserīs.

In dubiō rēs est.

Nūlla est contrōversia, peccāssitis, nōn licet iactum repetere.

Vīcimus ergō lūdum.

Ita est, iam secundum auspicāminī.

Nōs amplius contendere nōlumus, nisi dē numerō cēdant adversāriī quī nōbīs longē perītiōrēs sunt.

Agite, quīndecimō numerō nōs praecēdite, certāmen ut rūrsus īnstaurētur.

Placet condiciō, neque est cūr repetere lūdum recūsētis.

Nīsī nostrae fuerint etiam excipiendī partēs, nōn faciēmus lūsūs repetendī cōpiam.

Et hoc per nōs nōn stābit quōminus concēdātur.

Iam rēs ante inchoātum lūdum in partem vestram inclīnat, Bivere.

Trānseō ad statiōnem, ēmitte, Manrrīque.

Ēn tibi.

Vix prīmōribus digitīs percussī, quoniam minimē resilīuit.

Volantem saltū attigī retorquērī enim aliter nōn potuit.

Excēpī volātū, eugē, Bivere, nam, quod oblīquē resilīvit, reflectī ā Mendozā nōn potuit: habēmus quīndecim.

Fallācem resultum fēcit neque pila quae resultū fallit nisi ab exercitātissimō remittī potest.

Ēia! Bivere, nē sine praefātiōne unquam mē prōvocāsse causēre, pilam retorquē.

Ā latere mē praeteriit, vērum scīte satis āversā manū retorsī.

Ego tamen revolantem strēnuē sīc reppulī ut vel ipsam petere tibi nōn licuerit. Vīcimus et nōs iam quīndecim, vērum quīndecim aliīs ante lūdum vōbīs ultrō concessīs superiōrēs estis.

Dūrā tēque virum praestā, brevī enim aequābimus numerōs.

Optimē vāticinātus es, iam partī utrīque aequa condiciō est quod exceptor neque ex prīmō neque ex secundō resultū repercutere potuerit.

Haud lēgitimē quidem.

Commodius mittam posthāc, sed tū vidē, Mendoza, nē pilae obstēs quī ut commodēs potius quam incommodēs hūc vēnistis. Vīcimus tamen, quia scopum trānsiit; iam ēde, magister, numerōs nostrōs.

Quadrāgintā complēvistis penesque vōs est, ut videō, certāminis huius victōriā, quoniam ūnicus vōbīs restat iactus.

Animum recipe, Bivere, ūna enim salūs victīs, nūllam spērāre salūtem: sed mīrum est notam nūllam hāctenus unquam factam.

Referiās. Nam mittō.

Bene habet, in angulum remīsī ut petī nōn potuerit, iam rūrsus numerō convenīmus et parī vōbīscum condiciōne sumus. Ut videō, ūnus iactus lūdum fīniet. Quārē, Bivere, persiste. Nam, sī mē dēseris, perīmus.

Nōs victōrēs sumus, vōs autem dēbitōrēs. Nam, cum Gaitānus pilam remitteret, ea fūnem percussit quod, quam magnum sit vitium, omnēs abundē nōstis.

Nōn id satis animadvertī, repetātur iactus, sī placet neque id vōs inīquō animō tulerītis quibus ipsa obsecundat fortūna.

Quīn potius superiōrī condiciōne tertium lūdum inchoēmus ut, aut adversāriī solūtī sint, aut duplum dēbeant.

Novī ego fortūnam meam quae, sī semel furiat, numquam mītēscit, quō circā nōn est cōnsilium mortuīs, quod aiunt, canibus vēnārī. Quid autem in crāstinum sit futūrum rēs ipsa docēbit, ego autem quoniam tempus est, cum taedā prīncipī obviam prōdeō.