Progymnasmata Latinitatis - Prōgymnasma Tertium
Euntēs in Lūdum
Persōnae:
Antōnius, Mārcellus
Antōnius, Mārcellus
Mārcellus
Quid tibi istā percunctātiōne vīs? Explīcā dum, nōn enim satis intellīgō.
Antōnius
Fābor ergō apertius. Contexuistī epistolam, quam ā nōbīs hodiē requīret Praeceptor?
Mārcellus
Contexuī, et dēscrīptam portō mēcum.
Antōnius
Praecurrit alacritās tua meam tardidūdinem. Quanquam haud ita pigritiā mē, ut chartae penūriā, quā premēbar, remorāta est, fēcitque ut meam nōn tōtam dēscrīpserim: sērius quippe adeptus sum papӯrum.
Mārcellus
Quid āctūrus, sī popōscerit?
Antōnius
Dum vestrās ēmendat, intereā quod reliquum est nūllō negōtiō dēscrībam. Hoc concessūrum mihi spēs est: sīquidem aliīs aliās concessit.
Mārcellus
Ostende sīs tuam scrīptiōnem.
Antōnius
Hem.
Mārcellus
Quam foedē tū compōnis litterās! Gallīnam scrīpsisse(3) arbitror. Quam item vacillant versūs(4)?
Antōnius
Dummodo legī queat scrīptūra, parvī dūcō tristia sint an laeta, pulchra vīsū, an dēfōrmia elementa: versūs ad amussim nequeō dīrigere, quantumvīs cōner. At quī nōn tam valdē utrāque laude mihi antestās.
Mārcellus
Iūdicium caecī.
Antōnius
Aliter doceat mē Praeceptor, sī ipsī displiceō cum istīs illepidīs invenustīsque characteribus.
Mārcellus
Abhorrent istae partēs ab eius mūnere.
Antōnius
At unde discam tandem? Quid tū nunc mihi auctor es?
Mārcellus
Aliquem perītum adolēscentem pāctā pecūniā condūcant parentēs tuī, quem hanc ad rem magistrum capiās.
Antōnius
Attamen doctrīnā quoque spectātī et clārī(5) hominēs plērumque īnscītē, et indecōrē effōrmant figūrās istās.
Mārcellus
Dīcī aliter nōn potest: vērum nōn idcircō sunt doctī: et tamen multī illōrum decenter.
Antōnius
Parentēs meī (quod vitium senectūs(6) affert) attentiōrēs sunt ad rem quam sat est: dēfraudant genium suum: vereor ut illīs persuādeam.
Mārcellus
Adhibē prōcūrātōrem Magistrum, cuius ūnum verbum hūc plūs valēbit, quam centum tua.
Antōnius
Rogābō ut hanc mihi opellam surripiat.
Mārcellus
Caeterum, quae herī explicāta sunt in Cicerōne, sī tē forte nōmināverit, poterisne repetere?
Antōnius
Nisi ipsemet opitulētur, parum bene: oblītus enim sum quōrundam, et quem domī interrogem habeō praeter parietēs nēminem.
Mārcellus
Haerentī subveniet. Ego īnsuper, quōad eius facere potuerō, tibi opem feram.
Antōnius
Mī optime Mārcelle.
Mārcellus
Sponden' tē mūtuum esse factūrum mēcum, sī in eōdem lūtō haesitāverō? Sī necessitūdō(7) postulāverit?
Antōnius
Spondeō firmiter.
Mārcellus
Salva rēs est.
(1) timōre expedītus: Quemadmodum apud probātōs scrīptōrēs legimus cūrīs expedītus, et cūrīs expedītīs, cūrīs solūtus et solūtīs, solvere animum cūrā, solvere cūram, ita licēbit dīcāmus, timōre expedītus, timōre expedītō, etc. Possunt etiam prōnōmen accūsandī cāsū, et praepositiō interpōnī. Expedīre sē arumnīs, expedīre sē ab occupātiōnibus. Dīcimus item expedīre negōtium, nōdum, etc.
(2) in phrontistērium: ā verbō φροντίζω cōgitō, mēdītor, commentor, dēflectitur φροντιστήριον, locus ad commentandum, mēditandum, cōgitandum. Locus nempe, in quō cōgitātiōnēs et sēnsa nostra explīcāmus, atque ad audientēs prōferimus. Accommodātur ad scholam: ibī sīquidem Magistrī dīscipulīs sua, et auctōrum, quōs interpretantur cōgitāta mentemque explānant. διδασκαλεῖον quoque dīcī potest, ā docendō: διδάσκω namque est doceō. σχολὴ est ōtium et cessātiō. Hinc schola, quod ā caeterīs negōtiīs omnibus vacuī atque līberī, in eā ūnīs tantum studiīs impertīrī nōs dēbeāmus. Eōdem vocābulō disputātiōnēs et contrōversiae inter doctōs agitātae, et quaestiōnum dēnīque nōn levium tractātiōnēs sīgnificantur. Gellius cap. 26. lib. 1. diatribam nōminat, graecā item vōce: ob studium scīlicet operamque līberālem, quā tempus discendō atque audiendō cōnsūmimus. Latīnē audītōrium, Suētōn. Item lūdus, quoniam generātim locus in quī quis exercētur, sīc dīcitur. Lūdus gladiātōrius, lūdus mūsicus, lūdus fīdicinus, lūdus palaestrae. Ac meritō quidem lūdus, quandō, ut 3. Off. Cicerō ait, discendī voluptās potius est, quam labor. Addimus interdum, litterārius. Hinc lūdum aperīre. Cic. 1. Tuscul. loquēns dē Dionȳsiō: quod parum latīnē quīdam: prōfessiōnem suscipere.
(3) gallīnam scrīpsisse: Plautus initiō Pseud. huiuscemodī lepidās litterās, lepidā cōnscrīptās manū irrīdēns, inter caetera.
An obsecro hercle habent quoque gallīnae manūs?
Nam hās quidem gallīna scrīpsit.
Nam hās quidem gallīna scrīpsit.
(4) vacillant versūs: Quid hoc sit, sequentibus statim verbīs dē amussī dēclārātur. Cic. epist. 15. lib. 16. Accēpī tuam epistolam vacillantibus litterulīs. Nec mīrum, tam gravī morbō. Vacillāre memoriā, ad Atticum.
(5) doctrīnā quoque clārī: Vulgāta ac propemodum vēra opīniō. Istūc enim negōtium illī οὐ τιμῶνται τῆς φροντίδος, quemadmodum Anacrēōn Polycrātī Samiōrum tyrannō quīnque talenta, quibus ab eō dōnātus fuerat, et ob quae duābus noctibus somnō caruerat, restituēns dīxisse fertur. Theodosium minōrem, Arcadiī F. iam ad clāvum sedentem Nicephorus cap. 3. lib. 14. dēscrībendīs librīs mīrē dēlectātum, et καλλιγραφώτατον, multaque eius manū exārāta ad suam aetātem permānsisse, potuisseque ipsum eā scientiā vītae sūmptum tolerāre commemorat.
(6) quod vitium senectūs: Tenācitās et avāritia senum, effūsiō iuvenum est. Illī quaerunt, et inventīs miserī abstinent, ac timent ūtī: quōque minus restat viae, eō plūs corradunt viāticī. Nihil absurdius. Hī ūtilium tardī prōvīsōrēs, prōdigī aeris, ut inquit ad Pīsōnēs Horātius.
(7) necessitūdō postulāverit: Necessitās et necessitūdō, sīcut suāvitās et suāvitūdō, sānctitās et sānctitūdō idem sunt, et utrāque vōx coniūnctiōnem benevolentiae, seu familiāriōrem amīcitiam, cōnsanguinitātem, et id quod necessum est sīgnificat. Gell. lib. 13. cap. 3. apud Sallustium quidem posterius frequenter sānē. Vidē īnsuper Manūt. in epist. ultimam lib. 2.