Progymnasmata Latinitatis - Prōgymnasma Quadrāgēsimum Tertium
Auxilium et Cōnsilium
Persōnae:
Ēdmundus, Gallus
Ēdmundus, Gallus
Ēdmundus
Tantum sudōris et labōris indipīscor in hāc epistolā compōnendā, quantum ad hunc diem in aliā nūllā.
Gallus
Quī fit?
Ēdmundus
Īliade longior est: hoc prīmum. Secundō locō plūrimae insunt vōcēs, quās (1) in Germānicō-latīnō Calepīnō cōgor quaerere, ut Gauckler, Ferberstangen, Muscatblüe. Praetereā scatet modīs loquendī et prōverbiīs difficillimīs. Nisi velim germanismōs īnserere: ut, Die Leuth zur Banck hawen et: Man soll die Läuß nicht an Beltz setzen. Item: Ich bin nicht dein Narr ac similibus. Quis mē nōn exsībilet, sī dīxerō: nōn oportet pēdiculōs pōnere in belliceō: nōn sum tuus stultus? Prīmum illud nē germanismō quidem exprimī potest.
Gallus
Conīciō sīgnificārī eō genere loquendī, dētrahere dē fāmā aliōrum: sūmpta vidēlicet metaphorā, seu dūcta allēgōriā ā lāniīs, quī carnēs quās fēcērunt iugulātīs excoriātīsque animālibus, in frūsta secant bipennibus, et in officīnīs (inn der Fleischbank auff dem Laden) vēnālēs prōpōnunt. Sīc obtrectatōrēs, et aliēnae fāmae carnificēs occīdunt quodammodo hominēs, eōsque ut carnēs audientibus vendunt: apud quōs nempe eōs in summum contemptum addūcunt, et plānē dēspicābilēs reddunt. Hoc ergō sī ita est, ut equidem esse putō, ecquid animadvertis quanta energīa, quanta sīgnificātiō sit in hāc fōrmulā loquendī Germānicā?
Ēdmundus
Animadvertō, tuamque interpretātiōnem amplector. Vērum quid dās cōnsiliī?
Gallus
Quandō in locōs impedītōs incidīs, Magistrum ōrā, ut tē expediat: sīc enim iussit nōs facere, egōque id nōn omittō. Nūper cum nescīrem quid esset latīnē Buttermilch et wassernudel, item quibus verbīs dīcerem: Er weiß wol wie es einem Schalck umbs Hertz ist, utrumque ex eō cognōvī.
Ēdmundus
Imitābor tē positā verēcundiā, quae mē hūcusque absterruit.
(1) in Germānicō-latīnō Calepīnō: Calepīnīs, Thēsaurīs, Dictiōnāriīs, phraesium librīs, Nizōliīs nē sint nimium dēditī adulēscentēs, et sciant eō fīne hōsce librōs esse cōnscrīptōs, ut iīs quantum ūsus, et quandō postulat ūtāmur. Stultē peccant quī illīs ex īnstitūtō legendīs, aut epitomīs ex iīs cōnficiendīs dēlectantur. Ars māgna est, scīre quō librō quōmodō cum frūctū ūtāris. Est in fīne huius prōgymnāsmatis quiddam, quod optārem servārī ā Praeceptōribus. Nempe ut sē interrogārī iuberent ā discipulīs, quō pactō efferent quod in compōnendō aut convertendō difficile occurrit. Ita animōs ipsīs adderent, partem dē ēmendandī ōnere sibi dēmerent, discipulōs religiōsōs in verbīs ac locūtiōnibus efficerent, eōsque sibi multum istā ad eōs adiuvandōs lubentia conciliārent. Mē puerō hoc apud nostrātēs servātum meminī, et meminisse iuvat. Porrō illa allēgōria, die Leuth zur Banck hawen, ūsitāta est alicubi terrārum Germāniae: tametsī in Suebiā et Bavāriā nōn est.