Progymnasmata Latinitatis - Prōgymnasma Quīnquāgēsimum Sextum
Virtūs in Tenerīs
Persōnae:
Parēns, Lūdimagister
Parēns, Lūdimagister
Parēns
(1)Operae pretium factūrum mē crēdidī, sī aliquandō interrogārem
tē, utī sē dārent initia, quantumque prōficeret meus Laurentiolus.
Lūdimagister
Est cūr Deō grātiās agās: mīrandum in modum prōcedit in litterīs.
Parēns
Iam hūc accessum, et hoc abs tē audītum gaudeō, tibīque secundum Deum agō grātiās singulārēs propter tuam
dīligentiam.
Lūdimagister
Similēs illīus utinam essent omnēs. Vērum aliōs plērōsque minīs, et ictibus aegrē prōmoveō ad discendum
quōmodōcunque: iste tantum laudibus alitur, nihilque peius timet quam dedecus. Quod sī quandō in
concertātiōnibus frangitur (quod perquam rārō contingit) (2)plōrat
tanquam sī parentem āmīsisset. Excellentī inprīmīs est (3)memoriā:
nam cum facile percipit quae audit et legit, tum fīdēliter continet. Quid multīs (4)dūcit classem suam: et cum tempus aderit ad scholam superiōrem ascendendī, aut
prīmus, aut ā prīmō proximus est ascēnsūrus.
Parēns
Dē mōribus quid spērem?
Lūdimagister
Nōn minōra. Pius omnīnō puerulus est: Catēchismum memoriā tenet ut nōmen suum: Rōsārium sēcum assiduē, et in
sinū semper libellum precātiōnum gestat: cum in templum venīmus, quiētissimus est, Deumque precibus colit
quam religiōsissimē: quīn et in lūdō nēmō ipsō tranquillior, nēmō ad pārendum promptior. Aureum genuistī
fīlium. Precāre nūmen caeleste, utī sospitem annōs iuvenīlēs cōnficere patiātur: māgnam utique et clāram
Reīpūblicae lampādem accenderis.
Parēns
Vix sum apud mē prae gaudiō. Īnsiste mihi puerum ērudīre, sīcut facis: et scītō tē ob hoc ut frātrem fore
mihi in medullīs. (5)Malō enim prōrsus carēre līberīs, quam eōs
nōn habēre quam praestantissimōs: quālēs tuā fīdēlī operā mē vīsūrum spērō.
Lūdimagister
Deus vōtīs tuīs optātīsque quam cumulātissimē respondeat.
(1) operae pretium factūrum: Reprehendit Plūtarchus parentēs, quī postquam fīliōs suōs paedagōgīs magistrīsque commendārunt, ipsī quid discātur, neque inspiciunt umquam, neque audīre cūrant. Nōn enim oportēbat in mercēnāriī voluntāte spem omnem collocāre, quī et ipse māiōrem dīligentiam puerīs īnstituendīs erat impēnsūrus, sī identidem suī sibi mūneris ratiōnem reddendam fore sentīret. Affert deinde illud equisōnīs: nihil esse quod perindē sagināret equum, atque oculus Rēgis. Dē līb. ēducand.
(2) plōrat tanquam sī: Mihi ille dētur puer, quem laus excitet, quem glōria iuvet, quī victus fleat. Hic erit alendus ambitū, hunc mordēbit obiūrgātiō, hunc honor excitābit, in hoc dēsidiam numquam verēbor. Quintīl. lib.1. cap.3.
(3) cum facile percipit: Quīntiliānus lib.1. cap.3. Ingeniī signum in parvīs praecipuum memoria est. Eius duplex virtūs: facile percipere, et fīdēliter continēre.
(4) dūcit classem: Quīntiliānī est. Idem prōrsus quod, suī ōrdinis prīmus est: nam classem hīc prō ūnā quidam puerōrum sedentium seriē ūsurpāvit. Simile, dūcit familiam, quod in dialog. secundum explīcāvimus.
(5) carēre līberīs: Līberōs vōce multitūdinis prō ūnicō fīliō fīliāve dīxisse antīquōs ōrātōrēs, hist. poētās, cōnfīrmat Gellius lib.2. cap.13. Cicerō quidem 1. Philipp. Pāx dēnique per eum (Antōnium) et per līberōs eius cum praestantissimīs cīvibus cōnfīrmāta est. Habēbat Antōnius duōs fīliōs, ex Q. Fabyā, cōgnōmine Bambaliōnis, lībertīnī hominis fīliā susceptōs. Sed dē ūnō hīc sermō est, quem ōrāt. 2. puerum nōbilem, Bambaliōnis nepōtem nōminat. Ipsēmet Cicer. īnfrā dēclārat apertē, sē dē ūnō duntaxat locūtum. Reīpūblicae tuus parvus fīlius in Capitōlium ā tē missus, pācis obses fuit. Prō lēge Mānil. cum dē fīliā M. Antōniī, quī fuit avus huius Antōniī, loquerētur, etiam līberōs dīxit, ut Terent. Hecyrā. Quī illum dēcrēvērunt dignum, suōs cuī līberōs committērent, cum loquātur dē ūnicā fīliā. Et Heaut. Chrēmēs Menēdēmō, cuī ūnicus fīlius Clīnia: Ingeniō tē esse in līberōs lēnī putō. Et Virg.10. Aeneid. similiter ūsus est vōce, nātīs, prō ūnō tantum. Argentī atque aurī memorās quae multa talenta, Gnātīs parce tuīs. Vide Servium. Apud Iūrecōs. Līberōrum appellātiōne nepōtēs, pronepōtēs, abnepōtēs, trīnepōtēs quoque continentur. Crīnit. lib.15. cap.8.