Progymnasmata Latinitatis - Prōgymnasma Octōgēsimum Secundum

Quod precātus sum ā Deō, et ā parentibus saepe multumque contendī, ut ā triviālī gymnasiō remōtum mē in aliquam Acadēmiam, et in hanc potissimum, tanquam ad mercātūram ērudītiōnum virtūtumque clārissimārum amandārent, eius mē compotem aliquandō factum in sinū gaudeō. Cōnfīdō inānem mē neutiquam reditūrum, dēdecōrantem Praeceptōrēs meōs, et moestitudine lūctūque complēntem parentēs, quī suae dignitātis spem in mē collocāvērunt, statuuntque ipsōrum mē urgentī iam senectūtī multa solātia datūrum esse.

Quīn praestitūrus sīs, quae indolem tuam ēgregiam condecent, et quae parentēs ambō exspectant, nōn mihi datur ūlla dubitātiō. Argūmentum vērō gaudendī idōneum et iūstum. Etenim etsī quis Cicerōne ēloquentior, Aristotele doctior ēvāserit, idque vel domesticīs ūsus Praeceptōribus, vel in istīs scholīs, (quibus quoniam in triviīs, hoc est, passim aperiuntur, triviālibus vulgō nōmen est) nunquam glōriā circumfluet, nisi eum in alicuius Acadēmiae lūce versātum cōnstiterit. Opīnantur enim hominēs, ibi paene sōlum (prōclīvius quidem certē) ad solidae perfectaeque sapientiae dīvitiās pervenīrī, ubi Doctōrēs et multī, et optimārum artium studiīs polītissimī ex Rēgum et Prīncipum aerāriō stīpendiīs līberālissimīs aluntur, et exercitātiōnēs disputātiōnum, repetītiōnum, scrīptiōnum, sermōnis item Latīnī et Graecī, dīversārum tractātiō disciplīnārum, aemulātiō inter adulēscentēs eandem scientiam excolentēs (quod ad prōgressum vehementer condūcit) māximē vigent.

Sīc arbitror: cum hoc ipsum animadverterent Prīncipēs, et praetereā sēcum attentē reputārent, quantum interesset Rēīpūb. vel potius ūniversī orbis terrārum, quam plūrimōs vīvere abundantī doctrīnā hominēs, in suīs prōvinciīs atque rēgnīs Acadēmiās, tanquam pūblicās et commūnēs dīvīnae hūmānaeque sapientiae officīnās idcircō īnstituere voluisse.

Īdem ego sentiō prōrsus, et sentiam. Quis autem est, in quō aliquod probitātis lūmen ēlūceat, quī tantopere ā māiōrum curriculō dēflexum esse dolenter nōn ferat, et nunc in istīs sacrāriīs atque templīs religiōnum, virtūtum, scientiārumque tam multōs cernī ōtiōsōs, tam multōs inertēs, pōculīs, impūrae libīdinī, caeterīsque crīminibus, et voluptātī immersōs?

Saepe interfuī querēlīs gravium virōrum, istam rērum conversiōnem dēplōrantium. Quāre initiō affirmābam, efferrī mē laetiti ā, quod hūc essem missus: haec sīquidem Acadēmia praeclāram sibi fāmam longē lātēque cōnfēcit: et ā mōrum pietātisque disciplīnā celēbrātur: ad quam proinde, quī fīliīs suīs bene cupiunt, eōsque Chrīstiānīs īnstitūtīs fōrmārī dēsīderant, eōsdem trānsmittere solent.

Sī istī commendandī sunt, utī sunt: male merentur dē līberīs, quī eōs mittunt, ubi Catholicae vēritātī nefārium atque impium bellum indīcitur: ubi, ut litterās percipiant, pietāte quidem nūllā excoluntur, et quam attulērunt Catholicam religiōnem, aegrē tuentur, facillimēque prāvissimārum ac lētālium opīniōnum commentīs ad exitium praecipitantur.

Ipsī viderint quid Deō ratiōnem repōscentī respondeant: praesertim quandō Orthodoxae in Germāniā Acadēmiae nōn dēsunt. Porrō mē frequenter cupīdō incessit, eiusmodī librum volūtandī, in quō dē Acadēmiīs agerētur: sī in tālem incideris, monē mē, quō eum vel emam, vel ad tempus ā tē mūtuum sūmam, et ita diūturnam hanc sitim meam restinguere queam: hoc tē vehementer etiam atque etiam rogō.

Invēnistī quod quaeris.

Euax, invēnī! Sequere mē in bibliothēcium meum, ibi mōnstrābō, et commodābō etiam quod optās.

Ō fortūnātum hunc diem. Haben' tū illum librum?

Librōs dīc: nam duo sunt.

Cuius auctōris, et quālēs?

Iācōbī Mīdendorpiī Iūrēcōnsultī, nōn indoctī hominis, multaeque lēctiōnis.

Quid alter differt ab alterō?

Prīmus continet celēbriōrēs Acadēmiās orbis terrārum, īnstitūtiōnēs, incrēmenta, interitūs, prōgressūs, et plūrima dēnique, quae in Acadēmiīs fierī observārīque cōnsuēvērunt. Alter historiam Acadēmiārum orbis Chrīstiānī, et ingenuīs līberāliterque ēducātīs adulēscentibus dignam sānē ērudītiōnem complectitur.

Beāstī. Eāmus ad tē.

Eāmus.

Māiōre operā ad eōsdem legendōs mē dēdam: sīc stat sententia.