Paedalogia - Dialogus Trīcēsimus Sextus

Quid tū ōtiōsus hic dēsidēs et nōn potius praelēctiōnem modo audītam relegis?

Relegī atque adeō bis terve.

At fortasse nōn satis accūrātē.

Accūrātissimē, ut tōtam etiam memoriā complectar.

An tuō tē officiō satis perfūnctum crēdis, sī memoriā tantum teneās et psittacī mōre verba nōn intellēcta praeceptōrī reddās?

Quīn intellegō omnia.

Hui, omnia? Vidē quid dicās.

Omnia, inquam, ut maximē tibi videātur incrēdibile; atque id ut crēdās facilius, līberum tibi est singula, quae ad modo audītam praelēctiōnem attinent, ex mē perquīrere.

Singula persequī in praesentiā nōn est ōtium; hoc tantum quaerō: prīmum, an tōtam auctōris sententiam ex praeceptōris interpretātiōne sīs assecūtus et quā quidque ratiōne quōve cōnsiliō sit dictum, intellegās; deinde, singulāsne clausulās expenderīs, vidēlicet sī quam habeant sententiam īnsignem, sī quod prōverbium, sī quod σχῆμα, sī quem tropum, sī quem colōrem rhētoricum, sī quem locum dialecticum, sī quās venustē loquendī fōrmulās: quae omnia ēnotāre operae pretium est, partim ut sit in prōmptū semper, quō mōrēs nostrōs pariter et aliēnōs corrigāmus, partim ut ex idōneīs scrīptōribus suppetant rēctē loquendī scrībendīque exempla, ad quae crassissima illa hodiē barbarissantium loquendī cōnsuētūdine posthabitā ōrātiōnem nostram compōnere queāmus; postrēmō, sī quod dictum antīquē, sī quod novē, quod loquendō, sī quod parum Chrīstiānē, quod vīvendō exprimere nōn conveniat. Haec magister tuus, vir nōn sōlum doctus, sed et prūdēns, inter praelegendum dīligenter admonēre solet, et ipse eiusmodī, cum id aetātis eram, in scholīs nōn ōscitanter excepta domum regressus partim memoriae, partim chartīs, fīdīs memoriae cūstōdibus, commendābam. Sēnsī namque hāc dīligentiā mē vehementer prōficere. Quodsī frātris vestīgiīs īnsisterēs īdemque facerēs, iam certē nōn hic, sed librīs adsidērēs.

Nimis multa in puerō requīris. Equidem, ut quod vērum est tibi respondeam, in hīs, quae tū monēs expendenda, plērīque omnēs sumus neglegentiōrēs, nīmīrum contentī singulārum dictiōnum, quae in contextū reperiantur, respectum habuisse, vidēlicet quam ex octo ōrātiōnis partibus habeant prō genere, quae sint accidentia, cuius generis, simplicia sint an composita, in quam cadant dēclīnātiōnem, item quae partium sit inter sēsē cōnstrūctiō.

Rēctē; sed et illa nōn oportet neglegere. Aliōquī nōn videō, quid referat Terentium, Cicerōnem, Vergilium et similēs tantā cūrā sine fīne tractārī, sī nōn inde aliquid, quod vel ad rēctē vīvendī ratiōnem vel dīcendī facultātem faciat, cōnsequāmur. Ipse certē eam lēctiōnem, ex quā audītōrum imitātiōnī nihil accēdit, nūllam putō. Tantum abest, ut istōs probem, quī scrīptōrum sēnsū exposuisse utrumque contentī nūllam imitandī viam discipulīs commōnstrant. Tū vērō quandō praeceptōrem nactus es doctum et fīdum, fac eius tum doctrīnae, tum fideī dīligentiā tuā respondeās.

Dabō operam sēdulō, nē, quod ad hanc rem attinet, iūre mē posthāc obiūrgāre queās. Sed iam XII. hōrae signum audītur, quārē hinc ōcius in lūdum contendam.