Praetextata Latine Loquendi Ratio - Colloquium Vīcēsimum Secundum

Exoptātus est mihi et grātus amīce adventus tuus. Optātō redis.

Omne patrimōnium dīlapidārunt, et proterviām fēcērunt: decoxērunt crēditōribus. Omne patrimōnium eīs comēsum est et dēvorātum.

Ubī tam diū dēlituistī? Iam inde ā tribus diēbus in hōc lūdō tē nōn vīdī. At mihi videor, tribus hīs tē nōn vīdisse mēnsibus proximīs.

Bene convēnerat dē commūtandīs mercibus. Negōciātōribus inter sēsē convēnerat pulchrē, Parāriīs mūnere suō probē fūnctīs. Et līberālī compōtātiōne fīrmātus erat contractus. In vēnditōris sententiam ierat emptor. Stipulātiōne lēgitimā vēnditōrī sē obstrinxerat emptor, ratumque fēcerat contractum datā arrhā in commūne convīvium admissīs quibuslibet īnsūmendam. Commūtandārum mercium conventa pulchrē inita erant, quīn et symposiaca largītiō, convīviālis mūnīficentia facta erat. Sumptibus quotquot intererat convīviō compōtōrēs solūtī erant. Omnēs combibōnēs esse asymbolōs, et ab impēnsā convīviālī immūnēs fēcerat emptor, contractūs fīrmandī grātiā. Symposiacae līberālitātis facta erat cōpia quibuslibet līberam compōtātiōnem captantibus. Datum erat convīvium, cui licēbat quibuslibet interesse asymbolīs, et impendiī convīviālis immūnibus. Emptiōnis et stipulātae pecūniae corōllārium in commūnem sūmptum erat datum. Propīnātum erat et in mediō positum, quotquot interesse volēbant, convīviāle dōnārium. Nihilō tamen minus ambō postridiē repariassārunt, et ā prīdiānō contractū resiluērunt, conventiōnis palinōdiam cecinērunt, contractum rescidērunt, pactum prīdiānum solvērunt. Ā contractū abitum est postridiē. Resiliit emptor vēnditōrī. Nōn stetērunt conventīs. Nōn mānsērunt contractū. Utrunque prīdiānae conventiōnis paenituit, eamque revocārunt et retractārunt. Neuter perstitit in contractū. Uterque quod prīdiē inierant pactum, et ratum habuērant datō arrhābōne, id postridiē solvērunt, irritumque reddidērunt.

Gaudeō laetorque tuō in lūdum reditū. Omnium enim mihi es intimus.

Gallīnārum nostrārum trēs pullōs exclūsit ūna, adhūc incubat ōvīs alia, alia dēnique peperit hypēnēmium seu ūrīnum ōvum, mīrāmur quō nam labōret illa vitiō, quod nōn similem aliīs ēnixa sit foetum.

Semper tibi proximus sedēbō. Optimē scīs latīnē loquī, erisque, spērō, mihi pulchrius latīnē loquendī magister. Sī enim quī iūxtā claudum habitat, subclaudicāre discit, quōmodō nōn etiam quī iūxtā integrum habitat, integer et ipse vel manet vel ēvādit?

Explēbit mihi illam lacūnam, mihique illud resarciet damnī, sī mihi sit nōmen Rammelāriō. Nōn sīc inultus abibit. Sīc nōn auferet.

Scīn' quae dictāta sint nōbīs nunc reddenda?

Nunquam mihi tam gravis fuit ventris saburra: nunquam mē tam pressit, tam ūrsit aluī dēiciendae onus: nunquam mihi fuit tanta exonerandī necessitās aqualiculī: nunquam mihi tam intolerābile fuit ventris sabūrātī onus, quam hesternō diē. Parum aberat, quīn mihi femorālia ventris prōluviē cōnspurcāssem, et meipsum (quid nī dīcam quod rēs est?) concacāssem atque comminxissem, quemadmodum īnfantēs adhūc impotēs suī assolent.

Decem sunt nōbīs memoriter reddendī versūs in sermōnibus Horātiī Satyra prīmā prīmī librī.

Frātrum meōrum nātū minimus calefaciēbat pedēs, suōsque calceōs ita adussit, ut nimiō aestū contractōs, vix exuere potuerit. Nātū maximus cum quōdam ex vīcīniā eiusdem farīnae adulēscentulō trānsultūrus fossam, incidit in coenum, et perinde pulcher ēmersit, atque sūs lota in volūtābrō lūtī. Illud mihi spectāculum multō iūcundius erat vīsū, māiōremque ciēbat rīsum, cum ita lūtulentus quasi ex carbōnāriā redīret domum, cuius nec ōs nec oculōs dīgnōscere poterās, quam sī nōbīs ex lēctō māne redīsset, perfūsīs atque respersīs in capillāmentum plūmīs. Alius quī maximō erat nātū proximus, carnēs iūrulentas in mēnsam illātūrus appositūrusque, ad prandium accumbentibus iam parentibus, cespitāns, lāpsō catīnō, tōtam mappam perfūdit iūre, et mātris caliendrum seu calyptram, focāle, pectorāle, ventrāle, atque brachiālia, carnāriō liquōre ita conspersit, proluit, atque perūnxit, ut iūssulentō hūmōre distillantem undique et prōfluentem, surgere oportuerit et excēdere convīviō. Quod cum vidērem dēsignātum, quī astābam ā poculīs, effūsus in ēlātum et nimium rīsum, perīclitātus fuissem herniam patī (servet mē deus) nisi et comminxissem caligās meās braccātās, et diffissā nāte pepēdissem.

Vērum hodiē spērō lūdendī facultātem nōbīs datum īrī. Hodiē ut spērō, studiīs aliquantisper intermissīs fēriābimur, ōtiābimur, et lūsitābimus.

Noctibus ferē omnibus tam altum dormiō, ut ūnā cum cubīlī mē quōvīs facile terrārum asportēs, nihil sentientem.

Quod sī fiat, tē ōrō et per nostram amīcitiam obtestor, ut ūnā collūdāmus ā prandiō. Nam sine tē nequeō vīvere, nec ignīculum tuī dēsīderiī ferre diū possum.

Grandiōrī pater meus est ōre, et bucculentior atque ventrōsior mē. Vērī simile fit mihi, ūnum atque alterum pultis catillum amplius eum exhaurīre, dēvorāre, concoquere posse quam mē.

Conticēscāmus, nē sī nostrīs fābulīs interveniat praeceptor, in poenās eāmus, poenās eī dēmus, plectāmur, et poenās luāmus: nē aut manūs aut dīversam corporis partem flagrīs subdāmus, et verberandam praebēāmus. Nam hōc temporis articulō solet adventāre. Hem tibi lupus in fābulā.

Nendō trēs fūsōs hodiē conglōbātīs fīlīs onerāvit māter mea, quae fīla mihi dēvolūenda sunt, et agglomerandā girgillō. Illa pēnsum suum lepidē accūrāvit, ego meum vix ante nōnam vespertīnam absolverō.

Tacē et litterīs incumbe.

Ipsus egomet hīsce auribus audīvī narrantem nōbīs Alardum illum Guessānum, quem iūxtā mēcum aequē nōstī, magnā iuvenum circumstante corōnā, fūrem quendam, ubī nesciō, āctum in patibulum, iamque pendentem, ut erat collō catēnātō et praefocātō, semel ostentātiōnis grātiā, ipsam malam crucem circumvolvisse, prōmissāque, sī bis adhūc rotātū et circumāctū corporis patibulum ita circumsilīret, manūmissiōne et līberātiōne, idem fēcisse secundō, atque tertiō tentantem, dēfractō collō, humī collāpsum esse. Sī tertium perīculum circumferendī circumagendīque corporis tam pulchrē successisset, quam prīmum atque secundum, solūtīs vinculīs, dēfūnctus perīculō mortis, līber ēvāsisset. Quam historiam cum noster circumstantium et ab ōre illius pendentium circulus, tōtam auribus hausīsset, et effūsissimō rīsū prōsecūtus esset, mīrātus ille nostrōs cachinnōs subdūxit sē ē mediō, et nesciō quōrsum ēvānuit.

Ōre favēte omnēs, adeste aequō animō, attentōs vōs docilēsque praebēte, ut aliquem hinc frūctum referātis domum, ut ēruditiōrēs hinc et litterātiōrēs domum concēdātis.

Optat ephippia bōs piger, optat arāre caballus. Meminī quondam mē, cum prīmum studiī litterāriī fundāmentum mihi iaciendum esset, malle sorōris meae partibus et officiō nendī, rētia texendī, vestēsque lavandī, quam meō studendī fungier.

Audiō nesciō cuius fābulantis murmura. Hoc agite omnēs, ut vōbīs haec in māiōrem ērudītiōnis cumulum cēdant, ut māior vōbīs accēdat doctrīnae cumulus. Studendī nōn garriendī grātiā hūc vōbīs ventum est.

Saepe etiam est holitor valdē opportūna locūtus. Vīdī ipse circumfōrāneum quendam mendīcum, pannīs annīsque obsitum, palliō circumamictum (nam Graecus, errāvī, graculus vidēbātur) tot cōnsūtō, cōnsarcinātō atque variegātō panniculīs, quot paene dīxeram caelum stellīs, hominem plānē pannōsum atque pannucium, quī tam erat sapiēns, ut scīret exedundam gabatam, quam convexa suī parte capitī impōnendam.

Videor adhūc audīre nesciō quās fābulās. Animum dīligenter advertite. Lubentibus et prōnīs animīs, aurībusque sitientibus, quod in rem vestram sit, auscultāte, arrēctīs mihi et perpurgātīs operam date auribus, vacuīs prōnīsque excipite mea dicta auribus, facilēs mihi praebēte aurēs, attentīs et avidīs auribus, iterum atque iterum dīcō, pendēte ab ōre meō, ut hinc domōs vestrās litterīs cumulātiōrēs, et ērudītiōne locuplētiōrēs vōs referātis, ubī exācta fuerit hōra, et tempus redeundī domum advolārit.

Ipsa phthiriasim fīliōlī suī cūrāns, caputque eius pectēns exonerābat pedibus, et pēdiculōs vēnāns quasi Augiae stabulum repurgābat. Caput erat scabrōsum, et multā tentātum scabiē. Capillī erant miserē intrīcātī et implexī, et pustulārum concrētī pūrulentīs crūstīs, ut vix discrīniculō suō explicāre, vix pectine discrīmināre potuerit. Puellus tam ēiulābat, et vōce sublātā flēbat, ut vel trīnās ultrā aedēs facile exaudīssēs. At illa tam clārā vōce vulgārem quandam trītamque cantiōnem cantitābat dē prīncipe nesciō quō, quem vocant Phalconōlithum seu ā Falcōnāriō lapide, ut puerulī flētum offuscāret et discerperet, nē inaudīrētur longius.

Hic homō et sibi et nōbīs erit dēdecorī. Et sibi creābit perīculum et nōbīs. Et sē et nōs suīs ineptiīs dēdecorābit, pudēfacietque. Utinam longiusculē sedērem sēmōtus ab eō.

Ecquis illic tam clārē fābulātur, ut paene mea docentis verba obscūret, obnubilet, et suīs naeniīs obruat?

Vesperī coenātus, ubī prīmum contenebrārit, ībō cubitum et dormiam sōlus, nōn ūsūrus ad eam rem mātris auxiliō. Nam annīs abhinc plūs minus sexdecim, aut septendecim, aut forte duodēvīgintī, initiātus sum Cubae, Ēduliae, atque Pōtīnae, ut Ethnicōs loquar, atque tum dēmum licēbit ēdere crepitus bene dēnsōs atque sonōrōs.

Ecquis, inquam, ille, quī loquācitāte suā nōbīs ita obstreperus est? quī nōbīs ita obstrepit? Quis nōbīs illic tam clārīs et apertīs occinit tībiīs? Sī melius quid habēs, quisquis es, accerse vel imperium fer. Sī cui sit quippiam hōc locō dignius quam mihi, hanc cathedram veniat cōnscēnsum, et meīs fungātur partibus. Ego vicissim bonī docilisque discipulī fungar officiō, et cathedrāriō praeceptōrī meō linguīs animīsque favēbō.

Fēlēs dīmidiātum paene cāseum ovīllum dēvorārat, sī tacita perrēxisset esse, et nōn mīnūrissasset, nec sē suō indiciō quasi sōrex prōdidisset, facile tōtum prius absūmpsisset ac perēdisset, quam ā quōquam olfactum et rescītum fuisset. Atque tum dēmum collāta fuisset omnis in mē culpa, mihi fuisset impāctum crīmen comēsī cāseī, ea in mē fuisset cūsa faba. Comperī hāc rē vērum esse, quod cecinit ille: Sed tacitus pāscī sī posset corvus, habēret Plūs dapis, et rīxae multō minus invidiaeque.

Nūgātor ille nōndum tacēbit. Hūc adēs ō garrule, dēpexum tē prō tuīs meritīs et exōrnātum dabō. Adsī; hūc, audīn', heus blaterō, tuīs ex virtūtibus ōrnāberis. Nisi hūc accelerēs gressum, nisi hūc apprōperēs, ego istūc advolābō, idque nōn tuō commodō bonōque: idque nōn ex rē tuā: nōn in rem tuam: nōn ex tuō ūsū.

Nōn cuīvīs hominum contingit adīre Corinthum. Prīncipibus placuisse virīs, nōn ultima laus est. Sēdit quī timuit nē nōn succēderet, Namque volāsse aliō quam quō pertingere possīs, Stultitiae est.

Adhūc pergit trīcārī loquāculus ille, neque dum semel atque iterum vocātus hūc, prōdit. Feram oportet, atque hūc sistam linguācem illum et locūtulēium candicem. Hūc adeste stātōrēs meī, vōs pauperēs, hūc apparitōrēs, hūc līctōrēs, hūc satellitēs, custōdēs, ostiāriī, et quī mihi estis ā scōpīs, ā manibus pedibusve. Haec nōbīs fera cōnficienda est, expedīte vēnābula. Ehō dum quid dēsidēs lapis? quid morāris trunce? quīn venīs?

Multōrum festōrum Iovis glandēs comēdit. Multīs admodum interfuit olympiīs. Parum abesse crēdō, quīn bīnīs saltārit saēculāribus lūdīs. Amplius enim nōnāgintā novem annōs est nāta, neque tamen vel ūllō dente cassa. Quīn etiam tam integrīs adhūc est tum auribus tum oculīs, tōtōque corpore praeter aetātem vīvidō et viridī, nōn exsūccō, nōn effoetō, nōn frāctō vīribus, nec exhausō, quam sī nōn nisi quadrāgēnāria esset. Sī quis fidem mihi nōn habet, prōvīsum illūc ad illam abeat, et rem ita esse ut dīxī, comperiret. Habitat ad forum boārium iūxtā puteum ubī foenum perinde atque pannum metimur ulnīs. Pedum tamen rōbōre, ut nōn sīs id nescius, iamdudum nōnnihil est dēfecta, ut rūrsum prōrsum ambulātūra scīpiōne nītātur.

Quibus nōs hīc verbōsus stipes fābulīs onerat? Sīccine putās nōbīs centōnēs farcīre? Nōn sīc ēvādēs. Quās tū nōbīs apīnās trīcāsque, quās nōbīs Siculās gerrās obtrūdis? Dabis mihi poenās prō meritīs mastīgia. Fac tē comparēs accipiendīs verberibus. Solve ista ligāmina: atque expedī atque exere partem tuī flagrīs excipiendīs aptam.

Spectātor eram tōtīus pugnae. Gallīnāceī mūtuīs alter alterum īnsultibus et rōstrīs petēbant, ut amoenum fuerit certāminis spectātōrem agere. Vidēbar mihi Hectōrem cum Achille commissum vidēre. Uterque utrumque alterō captum et exōculātum reddēbat lūmine. Sī alter oculōrum quī mānserat integer, mūtātīs sēdibus, medītullium occupāsset frontis, crēdidissēs animam Polyphēmī in utrumque aequātīs mīgrāsse partibus. Ambōrum manābant sanguine tempora utraque. Ambōrum sanguis stillābat crīstātīs capitibus. Utrīsque multō sanguine liquēbantur guttae. Ambōrum multō rōrābant sanguine crīstae. Sanguineīs guttīs crīstae utrōrumque pluēbant.

Papae, quid nōbīs loquitur hic blennus, hic bliteus, hic bardus? Satīn' sānus et sōbrius est? Fatuus nē vērē est, an stultitiam simulat?

Diī facientēs adiuvant. Cum Minervā manum quoque movē. Nōn iacet in mollī veneranda scientia lēctō. Putās tibi scientiam obventūram dormientī? Nōn semper dormientis rhēte capit. Nōn ita quibusvis in mediō posita est, neque ita cūnctīs stat obvia, expositā, et in prōclīvī scientia, ut eam sibi sine lūcubrātiōnibus spēret quilibet: utque sine pulvere ac sine sūdōre palmam ērudītiōnis sibi datum īrī crēdat. Diī omnia labōribus vēnditant. Nīl sine magnō vīta labōre dedit mortālibus.

Dūcite hunc īnsipidum ac īnsulsum hominem ad agnātōs et gentīlēs. Quid mihi cum homine mentis parum compote? Dat sine mente sonum, quasi corpus sine pectore. Mente parum cōnsistit miser homō. Cōnsistit neque mēns, neque vōx, neque lingua. Īnsolēns tamen ita loquitur. Quid illī acciderit mīror. Nisi redeat ad mentem sāniōrem, āctum fuerit dē salūte eius. Redībit tamen, spērō, ad prīstinam sanitātem aliquandō, sī valētūdinis eius rēcta et dīligēns ratiō habēātur.