Praetextata Latine Loquendi Ratio - Colloquium Trīcēsimum Secundum

Nōn semel mē prōvocātum istī ad certāmen pīlārium, idque minimō, ut mihi vīdisse vīsus sum. Men' ita pusillī crēdis animī, ut tēcum in arēnam istam dēscendere nōn ausim? Licet tū quidem istam quotīdiānō ūsū plēnius mē calleās, nihil tamen dētrectō, nihil tergiversor, nihil subterfugiō. Tū crēdis canthērium in fossā, quod dīcitur: at ego fortūnā suffrāgante, mē comparābō ut equum, quod aiunt, in plāniciem ēvocāsse videāris. Efficiam, posthāc nē quemquam vōce lacessās.

Effice quod vōlēs, nec mihi deerunt manus. Sī tibi machaera est, et nōbīs urbīna est domī. Age age sī quā tibi fīdūcia animī, hūc adēs, experiāmur uter plūs polleat arte hāc. Ego sum animī fīdentissimus, tū modo vidē nē labāris animō, tū fac animō cōnstēs.

Ā mē ōciōsus estō. Obiiciam tibi hȳdram, quam vix Herculēīs labōribus cōnficiās. Dabō tibi negōtium nōn levī brāchiō obeundum.

Prīncipiō hoc tēcum pācīscor, ut neque chīrothēcās indūtus, neque rēticulō prōdeās armātus, neque pīlam in tēctum mittās, neque in aream hōc certandī genere trītam dēscendās.

Hominem animī praestantem, et mīrum scīlicet artifīcem. Ō praestantiam animī, et mīrum lūdendī artifīcium. Tū mē prōvocēs, et ipse pangās lēgem, quā mē stāre ad tuum praescrīptum postulēs? ut nōris, ō bone, prōvocātī nōn prōvocantis est certandī lēgēs praefīgere. Quid vērō ista pāctiō sibi vult, nisi quod animum dēgenerem parumque fīdentem arguit? Ha ha he, Mediusfidius rīsū temperāre nōn possum.

Nōn est quod rīdeās. Sī quā tibi virtūs animusque in pectore praesēns, hūc adēs, et congrēdere mēcum. Dīcēs tibi rem esse, nōn cum Andabatīs, quōs fāma est in tenebrīs, aut oculīs clausīs pugnāre solītōs. Oculātius et circumspectius rem agam. Sī tū Hectorem, ego praestābō Achillem. Sī tū Geryōnem, ego reddam Herculem. Vidēberis mē vidēns plānē Mārtem vidēre. Porrō quod causāris tuum esse, cum prōvocātus veniās, lūdendī praescrībere lēgēs, Age dum, praescrībe, quās velīs cunque equidem nihil dēfugiō, nihil recūsō.

Condītiōnibus tuīs, quās praescrīpsistī, quandō ita māvīs, stābō. Caeterūm dēsine, ō bone, encōmium ante victōriam canere, nē post Admētī vel Harmodiī vel Thēlamōnis cantitēs cantilēnam. Experiēris quod Lȳdum in campum prōvocāris. Certē ut mē vincās, nisi fortūnā plānē mihi adversante, praedūrus tibi exhauriendus erit labor, et saxum plūs quam Sisȳphaeum volvendum. Sed citrā ambāgēs, dīc ubī nam vīs lūdāmus?

In prātō, in pāscuā post nostrum pōmārium, ubī humī coniectam et inde resultantem, ultrō citrōque mittāmus pīlam.

Quī resultet pīla ab humō grāmineā ulīginōsāque, nec ūllīs vel ruderibus conplānāta, vel strāta lapidibus, vel pedibus ambulantium trīta?

Quid angeris animī? Eādem tēcum stābō condītiōne. Quod tibi inauspicātum et īnfaustum erit, id nōn erit mihi faustum et auspicātum. Quid est quod quiritēris, sī similī tēcum fortūnā ūtar?

Facilius laterem lavēs, aut lītus ārēs, quam istīc lūdās, ubī nōn sit locus resultandae pīlae. Quid iuvābit inānem operam sūmere?

Eia nē tē macerēs, nē torqueās tē. Corripēmus lapidem aliquem lātum et palnum. Vel potius asserem illum, quem oculīs signāvī superficiē lātā et aequābilī iacentem retrō post līgnīle nostrum, ūsibus nostrīs aptābimus.

Rēctē monēs. Sed quid locī intimum, quid extimum, et quid ab āreā penitus aliēnum exīstimābimus? Plāniciēs campī est nimis aequa, nūllīs aut pālīs, aut aedificiīs, aut aliīs līmitibus dīstīncta, quibus metemur quid intus aut forīs sit futūrum.

Nescīs inepte, nescīs, quid faciāmus? Dīsterminābi mus loca, et mētābimur līmitēs nostrīs vel cingulīs, vel fāsciīs crūrīlibus.

Pulchrē. Sed quis observābit nōbīs dēsignābitque terminōs, quōtēnus pīla volārit, aut ubī sopīta resēderit, quī sit idem et aequus utrīque, quīque prō mē nōn magis stet, quam prō tē?

Ascīscēmus et advocābimus in eam rem parvulōrum quempiam, quī necdum hanc lūdendī teneat artem, quīque nesciat uter nostrum vel victōriā potiātur, vel victus succumbat. Is ex aequō et bonō, quod in rem utrīque sit, mētās commodē notārit.

Placet, faciāmus ita. Eāmus igitur comparātum nōbīs pīlam mollem et habilem, facilemque ēmissū et remissū.

Eāmus. At quid utrōque abitō opus? tū sōlus et incomitātus ītō. Ego tē praestolābor hīc tantisper. Fac eās redeāsque curriculō.

Dābitur opera. Volāsse nōn īsse aut cucurrisse putābis.

Pendēs adhūc istīc? Iam pēne reditum oportuerat.

Redeō comparātā pīlā.

Ain' tū? huī tam citō? vix Pēgasus tam citō volet, aut Mercurius tālāria indūtus. Nisi pīla quam manū gestās, esset argūmentō, vix crēderem tē fuisse in tabernā pīlāriā.

Ecce nōbīs pīla vel nive candidior et plūmā mollior, follem esse crēdās, nōn pāgānicam aut trīgōnālem pīlam. Hāc lūdere, mīrum nī fuerit iūcundissimum. Quem hāc lūdere nōn iuvet?

Modo sat gravis sit, quae spācium satis longum trānsmittat.

Ōciōsus estō. Sī quid vitiī sit, ego praestābō. Sī incommodam, inhabilem, et ineptam inūtilemque comparātam sēnseris, id damnī sarciam ego, meīsque expēnsīs et hanc solūtam, et aliam meliōrem emptam cūrābō. Quid vīs aliud?

Probē loqueris, quod aequum bonumque sit dīcis. Hēus contingam et pensem, quam meīs manibus quadret. Certē comodissima est. Dīgnus es, quī nōbīs omnibus sīs ab emendīs pīlīs.

Men' ita vaecordem et īnsulsum putābās, ut quicquid illī vellent extrūsum, id mihi paterer obtrūdī? ut nūndinārer, ut mercārer, quicquid illī obtrūderent, aptum sīve ineptum? Nōn ita dēsipimus. Novimus quid distent āera lupīnīs.

Sed veniāmus tandem ad certāmen.

Hem nihil moror, veniāmus.

Dum ego tunicam et thōrācem meum exuam, tū nōbīs intereā locī accersītum abitō, quī nostrōs notet terminōs, ut istō pactō meam emendae pīlae compēnsēs operam.

Faciam equidem ac lubēns. Tū interim loca dēsinītō, uter intrā līneam, uter sit futūrus extrā. Ēn tibi meum cingulum, et crūrīlis fāscia, quibus ūtāre. Ehō vidē quem nōbīs asciuerim.

Euge hominem appositissimum, cui nōn sit alter ad hanc rem secundus. Vah Petrus Houvius Mechlīniānus, Dāvō astūtior est et ocyor Eurō. Multa nōrit oportet, quī eum fallat.

Sortiāmur iam nunc uter nostrum prior pīlam mittat, uter missam excipiat reverberetque. Uter intus, uter forīs sit cōnstitūrus. Hem hoc age.

Istud agō.

Iaculābor in altum, vel cultrum, vel sī māvīs pileum meum. Utram partem aut pileī sīve concavam sīve convexam, aut cultrī sīve asperam et sīgnātam, sīve laevem et nūllō characte re impressam, ēlēgeris: ista sī supīna sit, et nōbīs adversa coelum spectet, priōrēs habueris, et prō tuō arbitrātū steteris, utrōbī velīs: sīn ista nōbīs āversa solum osculētur, ego vīcerō potiō rēs partēs, meumque fuerit cōnsistere prō libīdine, utrōbī velim.

Iaculāre pileum in āera: dīcam volante pileō, utrum eligam.

Hem tibi.

Ēligō concavam partem. Euge cecidit prō vōtō. Ex sententiā ēvenit. Quod concavum est, hūc vergit: quod convexum, prōcumbit humī: meum est dēligere, ubī stāre malim. Mihi prōvinciam accipiō mittendī pīlam, tibi relinquō excipiendī.

Placet: quod cecidit sortī, prō virīlī tuēbor. Quod mihi sortītō obtigit, chārum et grātum est. Spartam quam nactus sum, exōrnātum ībō. Mittitō tandem. Sed hēus tū, prīma missiō sit bonī auspiciī grātiā, in neutrīus vel lucrum vel damnum cessūra.

Perplacet.

Mittitō igitur, quandō vōlēs: ecce in procinctū stō meī rēgnī fīnēs dēfēnsūrus, et repulsūrus, quicquid hūc appulerit.

Ēn mittō. Capesse. Hoc bene sit. Hoc bene vertat. Atat inauspicātum prīncipium. Īnfēlix auspicium.

Euax, āerem verberāstī nōn pīlam. Ō factum bene. Beābis mē, sīc sīc pergās. Sī ita porrō pergās, vīcerō vel citrā pulverem.

Hēus tū, nē triumphēs ante pugnam, nec statuās trophaeum ante victōriam. Necdum scīs, quōrsum rēs sit abitūra. Nōndum scīs quid sērus vesper vehat. Manē, manē, mox aliud vidēbis. Hoc auspicācius sit. capesse. Dīxin' fore?

Heī istud trānsvolat meum caput. Istud parum est ā mē prōspectum. At nōndum vīceris. Longius abeam ā līneā oportet.

Ha ha, abī quam longissimē vōlēs, sperō tē inānēs excussūrum culmōs. Crībrō aquam hauriēs sperō. Laterem lavābis. Hēus mētātor, ocyus tē in pedēs cōnicitō, pīlamque nōbīs redditum volātō. Quid stās lapis? quīn redditum curris? Eccam post tē. Iam tibi dextrā iacet. Iam iacet obversa. Iam rursus āversa. Quid ita circumagis tē vertīginis īnstar? Pernīcem tē et oculātum cautumque praebeās oportet, alioquī nōbīs remōram factūrus.

Ecce mē tibi prōmptum parātumque. Proxima rīpam missa erat. Hem tibi. Accipe prōmptīs parātīsque manibus. Quīn accipis?

Pulchrē reddis scīlicet. Quis tam īnscītē datam, scītē excipiat, quae amplius sexcentōs pedēs in dīversum āvolet?

Rīdiculum, postulās tibi datum īrī in manum? Stās quasi lapis, quasi stupidīs membrīs, quasi truncīs manibus. Sēdentārium nōn cursōrium posthāc tibi certāmen ineundum cēnseō. Plumbeae avis īnstar volāre vidēris, aut potius testūdinis īnstar rēpere. Nōn hīc, ut in pompīs fūnebribus Iūnōnium ingredī convenit. Volātum oportuerat, nēdum cursum. Nisi moveās tē ocyus āctum fuerit dē victōriā. Quīn et captus oculīs vidētur homo ille. In sōle calīgat. Nōn vidēs pīlam in cōnspicuō positam? Pōne iacet. Vel procul hinc videō, albicantem et ēmicantem in grāminibus. Huī pessundās pedibus, et nōndum vidēs? Talpa mihi vidēris aut Tīrēsiā aut Hȳpsaeā caecior illā.

Quid cornīcāris inepte? quid grunnīs? quid coaxās? quid blacterās?

Dīxī modo, quid opus iterum dictō? Nōn canimus surdīs, respondent omnia silvae.

[Certāmen prōcedit cum variīs mūtātiōnibus fortūnae]

Callidum commentum. Interim id nē sīs nescius velim (repetam enim nē forte effluat animō, et triumphum tibi dēcernās tōtum) nōn omnī penitus mē victōriā exūtum, sed dīmidiātā potītum, ut dum tū triumphēs, mihi saltem ovāre liceat. Nam ēvīcimus terminōs, ego ūnum, tū duōs.

Vidē quid factitēs, nē tuō iūmentō tibi malum accersās: nē tibīmet ipse malī fontem reperiās, nē irritēs crabrōnēs, nē Camarinam moveās, nē octipedem excitēs, nē tuō ipsius capiāre laqueō, nē in tuum ipsius malum lūnam dēdūcās, nē tuō tibi tē iūgulēs gladiō, nē anagȳrim commoveās, nē turdus tibi malum cacēs, nē capra contrā tē cornua, sī mēcum exāctam ratiōnem inīre postulēs. Sīn tacitus tē victum agnōscās, ut pār est, tōtīus multae, quantam commīsistī, grātiam tibi sum factūrus, nisi tū forte dīcās, nōn nisi talitrō lūsum esse, atque ita tibi sedeat, cum ut convenerat inter nōs, sit tuum prōnūntiāre, quantī lūsitāverīmus.

Dīcite iō paean, et iō bis dīcite paean,
Indemnēs pulchrē lūsimus arte parī.

Hoc tibi distichon prō praemiō largimur, partim aliēnō ingeniō, partim nostrō Mārte compositum.

Apage, nōn accipiō mendāx distichon. Dōnō tibi potius atque remittō tōtum, quod lucrātus sum.

Cūr mendāx? Imō lūsimus arte parī, sed fortūnā ūsus inīqvā porrēxī herbam, aliās mihi quam dabis ipse vicissim.

Lōgī. Vērum sat fābulārum. Omnēs abiērunt sūmptum merendam: eāmus, sī vōlēs, et nōs.

Hem tibi praecurrō.

Ipse sequor. Imō cursū tibi facile anteverterem, nisi forēs pōmāriī relīquissēs mihi obserandās, quās prius oportet occlūdam quam huic āvolem.