Praetextata Latine Loquendi Ratio - Colloquium Primum

Heus heus, estne quisquam domī? Nēmōn' intus? Num quis domī? Haeccine tōta vacat domus? Hīsce in aedibus estne invenīre quemquam? Siccine stant sōle vacuīs penetrālibus aedēs? Siccine stant sōlae et vacuae cultōribus aedēs? Haccine in domō mera sōlitūdō? Num iacet haec dēserta domus? Sēdēs stat inānis? Hīccine stant dēsitī atque dēstitūtī omnibus suīs cultōribus penātēs? Stant sōlī incultīque larēs in sēdibus hīsce?

Ecquis pulsat forēs? Quisnam hoc ostium pulsat? Euge, tūn' nōbīs adēs Guilielme? Quis tē Zephyrus aut Eurus hūc semel appulit? Hem tandem nē semel tē nōbīs videndum indulgēs? Tandem nē nōbīs tē semel cōnspicuum praebēs? Huī quam meī vīsendī es insōlēns! Papae, quam tē nōbīs exhibēs rārum vīsū. Mīrum quam īnfrequēns et rārus mē vīsās. Annus tantum nōn vidētur, quod hūc tē nōn recēperis.

Quid hūc mē frequenter relātō opus? Quid hūc saepe commeātō opus? Quid hūc frequenter aditō opus? Quid opus hūc frequenter ferre gradum? Quid necesse hūc saepenumerō commeāre? Quid opus vōbīs frequenter intervīsus? Quae postulat necessitās, ut hoc saepe īnsistam iter, tēque frequēns intervīsam, cum quotīdiē ter quaterve alter cum alterō inter simus ūnā lūdō litterāriō, et eidem magistrō operam dēmus: sedendōque alter alterī vel latus claudāmus, vel dorsum obvertāmus, vel faciem advertāmus, vel saltem nōn longē disiungāmur?

Intersumus quidem ūnā quotīdiē, ut dīcis, lūdō litterāriō: caeterum inibī nōn permittimur nostrō arbitriō, et licentiae, quidlibet inter nōs cōnfābulārī. Nōn est nōbīs inibī integrum neque līberum, quibuslibet dē rēbus ultrō citrōque verba habēre. Perīculum est enim, nē clancūlārius quispiam aut clandestīnus Sycophanta observet nōs, et auscultet, nōsque ad praeceptōrem dēferat. Hīc vērō in vadō sumus. Hīc in portū nāvigāmus. Hīc in tūtō sumus. Hīc līberī et sēcūrī sumus, neque quemquam Corycaeum est quod metuāmus. Hīc ōtiōsō animō commentābimur quidlibet.

Quid vīs igitur commentēmur? Quōs vīs inter nōs cōnferāmus sermōnēs? Quid habēs, quod mēcum colloquāre? Quid est, dē quō inter nōs comente mur?

Quid habeam, rogās? Vereor ut prius mē diēs quam verba dēficiat, sī quicquid habeam, tēcum commentārī velim, et tibi vacet audīre. Timeō, nē ante diem clausō compōnat vesper Olympō, quam fīnem loquendī sim factūrus, sī tibi tantisper hīc resīdere vacet, et meīs verbīs aurēs praebēre. Tanta nimirum mihi suppetit rērum, dē quibus tēcum agam cōpia, ut vix ante vesperum expedierō. Tam lātum habeam tēcum colloquendī campum, sī omnia et persequī velim, et tibi audīre vacuum sit, ut ūnus hic diēs vix nostrīs fābulīs suffecerit.

Tibi lubentī animō mē vacuum dabō, quō ad licēbit. Nam antequam diēs hic praecipitet, et noctis crēpusculum īnstet, domī sim oportet. Tibi lubēns vacābō. Cui, sī nōn tibi mē lubentem, facilem ac prōmptum ad quidvīs praebeam? Mē commodō atque facilī ūtēris, quā in rē cunque volēs, quamdiū quidem per parentēs mihi domō licēbit abesse. Nam nōn admodum sānē diū abesse licēbit. Sīc enim vīsum est parentibus meīs, quibus in omnibus sim omnīnō mōrigerus decet.

Quid istud sibi vult? Abitūrus, priusquam vix vēneris, et pedēs tuōs fīxeris? Āvolandī potestātem ā mē pācīsceris, priusquam vix cōnsēderis? Quid? Vēnistī hūc quasi canis ē Nīlō bibitūrus, quod dīcitur? Nōn admodum exspectātō vēnistī, tam subitō abitūrus. Praesentia tua sānē perquam cāra est, quā nōn liceat fruī, nisi brevissimō temporis pūnctō. Sī vēnistī hūc, nōn nisi mē ā līmine salūtātum, tempus est, iam iam hinc āvolēs, priusquam sēdem ūllam nātibus premās. Sīn paulō longiōrem tuī cōpiam mihi facere dīgnāberis, quod optem, quid est, cūr tam praeproperam atque praematūram discēdendī mentiōnem facis?

Ōtiōsō sīs animō. Nōn prius abībō, quam mē vel tempus vocet, vel parentēs tuī ablēgent, et abīre iubeant.

Sī tantisper hīc gradum sīs fīxūrus, et in nostrīs aedibus pēnsūrus, dum tē parentēs āmōliantur meī, ausim dēierāre vel Iovem lapidem, tribus aut quattuor hebdomadibus tē nōn vīsūrum tuōs parentēs hīs proximīs.

Nescīs ō bone, nescīs quid loquāris, neque satis tuōrum parentum callēs sēnsum. Sed quid sequimur hās ambāgēs et tempus frūstrā conterimus? Ēloquere potius, sī quid habēs, quod mēcum commentere, dē quō mēcum disserās.

Rēctē admonēs. Prīmum, quandōquidem multīs et variīs quotīdiē cōgitātiōnibus agitor et fluctuō, atque animī perturbātiōnibus cōnficior, et in dīversa rapior, mīrīsque modīs animī suspēnsus reddor, quid sim factūrus posthāc, et ad quod vītae genus mē potissimum datūrus: obsecrō cōnsulāmus alter alterī, quid optimum factū putēmus. Tertius iam aut quārtus agitur annus, quod eidem pariter ferulae manus subdidimus, et eīsdem lūdimagistrīs operam dedimus, neque ad ūllum nōs opificium appulimus, neque ad ūllum artificium mēchanicum contrādidimus. Cum igitur nōn tantae nōbīs suppeditent dīvitiae, nōn tantae suppetant opēs, neque tantārum obventiōnum spēs nōbīs affulgeat, ut in ōtiō vītam trādūcere liceat, quō pactō nōbīs age in posterum, parentibus vītā hāc dēfūnctīs, et unde comparābimus victum? Iam nunc enim nōn agimus puerōs, ut hārum rērum sēcūrīs in utramvīs aurem dormīre convēniat. Nūper enim ambō duodēvīcēsimum ēmēnsī sumus atque exēgimus annum, iam prīdem ingressī ūndēvīcēsimum. Aequum est igitur, ut nucibus et crēpundiīs iam tandem relictīs, simul cum ipsā virīlī togā induāmus et animum virīlem, et in longitūdinem nōbīs cōnsulāmus, atque in posterum rēbus nostrīs prōvideāmus.

Probē. Nam istud est sapere, ut didicimus ex Terentiō, nōn quod ante pedēs modō est, vidēre, sed etiam illa quae futūra sunt, prōspicere. Sed perge.

Quārē, amābō tē, dā mihi quae tua sit sententia, dē genere vītae bonīs avibus et rēctē īnstituendō: egō vicissim et meam dabō, vel potius tuam imitābor ut hinc porrō quid agāmus, et quā ratiōne vītam īnstituāmus, quōve vīvendī īnstitūtum sectemur, et quā viā hūius vītae mūnus sapienter et ūtiliter īnsistāmus, inter nōs pulchrē et prūdenter cōnsultēmus, atque ita virōrum optimōrum vestīgiīs īnstēmus. Nam ā parentibus nostrīs, probīs quidem illīs et piīs hominibus, at Amūsīs, et ab omnī hūmānitātis studiō aliēnīs, nōn est, quod expectēmus, nisi fragile et īnfernum cōnsilium dē hīs rēbus. Sī quis dē agricultūrā aut pīscandī arte ad eōs referat, abundē sānē habeant, quod cōnsulant.

Vērum dīcis. Quid enim iūdicent aut cōnsulant caecī dē colōribus? quod pāce eōrum dīxerim. At quamvīs in rēbus litterāriīs parum sapiant, alibī tamen, sī quod suārum sit vel artium vel officīnārum, rogentur, nēminī cōnsiliō cesserint. Immō et hīc ausim dīcere, meōs parentēs in rēbus quoque nostrīs, quā sunt ingeniī sagācitāte, et multārum rērum experientiā, posse multa bene cōnsulere, sed nōlle, nē sūtōrēs ultrā crepīdam, quod dīcitur: caeterum mālle aliōrum stāre iūdiciō.

Quid tuī possint nesciō equidem. Hoc sciō, meōs in aliēnō chorō sī pedēs posuerint, parum valitūrōs cōnsiliō. Audī quid dūdum mēcum ēgerint meī parentēs. Assidēbant ambō cum meīs et frātribus et sorōribus ad focum, lūcubrantēs in multam noctem, ut mōris est hybernīs vesperīs, alius hoc, alius illud operis rūsticī facientēs. Egō mē abdideram in Mūsaeum sēcrētius, ut sēmōtīs arbitrīs, et fābulīs illōrum aliēnus, quiētiōrī ingeniō et dexteriōrī Minervā meōs ēvoluerem librōs, et cum mūtīs magistrīs fābulārer. Tandem oculīs somnō gravātīs, et tempore ad dormiendum invītante, focum adiī calfactūrus pedēs, atque ita calidīs pedibus cubitum itūrus, mēque quiētī datūrus. Tum pater: Locūtī hīc sumus, inquit, fīlī dē rēbus tuīs, atque mīrāmur quandō studiendī fīnem sīs habitūrus. Cum annīs superiōribus prīmōs tibi parārēmus librōs, sperābāmus postquam illōs perdidicissēs atque tenerēs, studiōrum fore fīnem. Addidimus posteā plūrēs. Quīn et in diēs plūrium plūriumque es avidus. Quandō tandem cyclopaediam istam absolverīs? Crēdiderāmus annīs abhīnc tribus aut quattuor, cum prīmum tē litterīs contrādiderāmus, post pauculōs annōs eō tē gradum in studiīs facile factūrum, quō noster pāstor atque ubi prōmōvissēs eō, ut idōneus reī dīvīnae essēs faciendae, tum dēmum omnibus tē litterārum numerīs absolūtum futūrum, nihilque amplius superfutūrum, quō prōficerēs longius: at rērum tuārum necdumvidēmus ūllum fīnem. Immō quod gravius est, iam prīmum vidēris studium auspicārī, quasi hāctenus nihil ēgerīs. Quīn et somniās aliquandō, nesciō quō peregrē, studiendī scīlicet grātiā profectiōnem. Lovānium crēdō vocās: quasi noster Cūriō māximus sit īnferior illīs. Quid autem peregrē factūrus, aut in exiliō, nisi ut nostrum tenuem thēsaurum exhauriās tōtum? Haec et similia ille. Cui cum respondērem, neque esse, neque fuisse, neque fore quemquam in hōc mundō, quī tam ēvāserit ēdoctus umquam, ut nōn semper multō plūra restent quae ignōret, quam quae didicerit et sciat: litterārumque studium esse īnfīnītum quendam Ōceānum, quem longē minus tōtum umquam penetrēs et perscrūtēris, quam hoc vastum pelagus, quod tōtum terrārum orbem ambit, nucis avellānae testā exhauriās. Tum rūrsus ille: Studium igitur vestrum, inquit, haud absimile mihi vidētur summae aedī D. Petrō Apostolōrum prīmō sacrae apud Agrippīnam Ubiōrum Mētropolim, quam quantum quantum aedificent Colōniēnsēs, numquam dīcuntur exaedificātūrī. Et addidit: Ō utinam tē numquam trādidissēmus litterīs. Opēs nostrae studiō istī īnfīnītō nōn sunt parēs excolendō. Tandem post multa verba ultrō citrōque habita rogāvī parentēs, ōtiōsō animō essent, superōs bene, quod reliquum esset studiī, secundātūrōs atque fortūnātūrōs. Quibus urgentibus, quid tandem dē studiō meō sint spērātūrī: respondī mē brevī sententiam meam apertūrum, in quem scopum sim tēla mea dīrēctūrus, et in quem portum hoc iter inceptum dēstinātūrus. Modō ipsī mē ab inceptō cursū nōn revocent, aliquandō forsitan post mēcum gāvīsūrōs: nam quamvīs nōn cuīvīs hominum contingat adīre Corinthum, esse tamen quōdam prōdīre tenus, sī nōn datur ultrā: immō et plūrimōs esse quī ex humilī et locō et rē per litterārum ōtium ēmersērint atque prōvectī sint ad summa et splendidissima quaeque: Exempla nōn pauca esse in prōmptū et ubīvīs obvia. Haec quamquam et id genus alia parentibus rērum meārum sollicitīs, quasi nihil meī ānxius ipse, fīdentī animō respondī, attamen ut id quod rēs est dīcam, et ipse multum animī suspēnsus sum. Quod tē rogō, quid illīs vērē respondeam, et quam vītae ratiōnem potissimum sequar, prō tuā sententiā prōmās.

Meam sententiam tibi paucīs verbīs facile aperiam: quam sī volēs imitāberis.

Quid nī velim? Tua mihi verba sunt graviōra, quam sī ex tripode Apollinis profecta scīrem. At nē quid putēs mē auribus tuīs dare, ex animī sententiā loquor, ita mē superī ament.

Haud equidem tālī mē dīgnor honōre, quālī tū mē cumulās. Vērum quamquam tū mē honēstiōribus dēpingis colōribus, mihique plūs tribuīs quam ipse vel agnōscam vel postulem, tamen nē sequāmur ambāgēs, id in mediō relinquam, et ad rem veniam. Ad quod mē hāctenus accommodāvī hūmānitātis studium, in eō continenter persevērāre certum est: neque ab eō mē patiar ūllā ratiōne avellī, nē sī patria quidem mihi esset exiliō mūtanda, cēdendumque mihi esset cum Biante Priāenēnsī, dē quō nūper ex Valeriō Max. didicimus, bonīs omnibus patriīs. Nam quod Nerōnem dīxisse ferunt, τὸ τέχνιον πᾶσα γαῖα τρέφει. id est, Artem quaevīs alit terra: id equidem crēdō tam vērum, quam quod longē vērissimum. Omnia enim quae mundī hūius vastō ambitū continentur, quaeque sōl suā illūstrat fovetque lampade, neque temporum sunt, neque aetātum omnium, neque locōrum. Possessiōnēs subinde mūtant suōs dominōs. Nam (ut Ofellus Hōrātiānus vērē conciōnātur) propriae tellūris herum nātūra neque illum, Nec mē, nec quemquam statuit: nōs expulit ille, Illum aut nēquitiēs aut vafrī īnscitia iūris, Postrēmum expellet certē vīvācior haerēs. Nunc ager Umbrenī sub nōmine, nūper Ofellī dictus, erit nūllī proprius: sed cēdet in ūsum Nunc mihi nunc aliī. Sī quōs corrāsistī nummōs, eōs vel fūrēs, vel hostēs, vel incendia, vel aliī variī cāsūs eripere possunt. Imperia et rēgna, quamvīs firmō videantur tibīcine fulta, lābuntur et in nihilum recidunt, neque sunt propria ūnīus. Quīn saepenumerō accidisse legimus, ut quī prius fuissent illūstrissimīs honōribus cōnspicuī, et tam altīs ēvectī sēdibus, ut tantum nōn sē digitō coelum contigisse arbitrārentur, tandem reflantibus ventīs et adversante fortūnā ad extrēmās miseriās dēlāpsī, Īrō, Codrōque pauperiōrēs ēvāserint, omnibusque exutī bonīs et dēstitūtī subsidiīs, ad ūnicum tandem suae ērudītiōnis asylum cōnfūgerint. ut omnia alia dēfluant, ruant, labefactentur, pereant: sōla litterārum cognitiō numquam labascit, numquam dēserit. Bonārum artium studia adulēscentiam agunt, senectūtem oblectant, secundās rēs ōrnant, adversīs perfugium et sōlātium praebent: dēlectant domī, nōn impediunt forīs, pernoctant nōbīscum, peregrinantur, rūsticantur: quae neque fortūnae imprōbitās, neque hūmānae vīrēs labefactāre queunt. Vēraque ērudītiō tōtīus bonī īnstar quoddam est, iuxtā illud Biantis: Omnia mea mēcum portō. Ex hōc igitur vīvendī īnstitūtō, sine dubiō mē facile parātūrum spērō, unde hanc vītam commodē trādūcam, etiamsī nē minima quidem mihi sint dīvitiārum rāmenta. Immō multō facilius, quam ex quōvīs aliō vīvendī modō.

Id nōn fit mihi admodum verīsimile, cum negōciātōria sīve mercātōria ars longē videātur fertilior, lūcrōsior, dīvitiārumque cōpiā affluentior. Equidem nōvī multōs ex tennibus ortōs parentibus, quī ex mercātūrā tantum sibi dīvitiārum brevī cumulum undecumque conflārunt atque congeссērunt, quantum vix mīluus oberret. Quid tāle reperiās in iīs, quī hūmānitātis studia cōnsectantur?

Nōn eō īnficiās id ēvenīre nōnnumquam. Quīn et ipse hūiuscemodi multōs nōvī. At ēdīversō nōn pauciōrēs, crēdō, inveniās locuplētibus nātōs parentibus, quī quantumvīs noctēs et diēs quaestuōsam mercātūram sectātī, tantum abest ut rem ūllam fēcerint, ut eō tandem paupertātis dēvēnerint, quī nē obolum quidem habērent, unde restem emerent, neque sānē habērent, ubi pedem pōnerent: Immō quī inter dītissimōs aliquandō mercātōrēs relātī, posteā coāctī essent cēdere crēditōribus, et patriās sēdēs clam exiliō mūtāre. Quid vērō tāle inveniās in litterārum cultōribus? Immō sī dīvitiās putēmus spectandās, quās tamen nōn admodum moror, nisi quantulae satis sint nōn luxuī, sed frūgālitātī hūius vītae, hāc nostrā arte litterāriā nūllam crēdiderim aliam ūberiōrem, nūllam quaestuōsiōrem, μηδεμίαν (ut et Graecē balbutiam) τῶν ἑπιτηδείων ποριστικωτόρην, μᾶλλον δεχρηματιστικωτόρην. Ūnicus ille nostrās Hadriānus. vī. Pont. Max. abundē māgnō mihi fuerit documentō, et sufficienti exemplō, quī ex mendīcō puerulō, quod pāce ēius dīxerim, eō tandem prōmōvit, ut nōn modō locuplētissimus, sed etiam honōrātissimus et mortālium optimus māximus ēvāserit: sed quibus tandem artibus? Nundināriīsne, aut aliīs quibuslibet prōphānīs? immō litterāriīs. Ī nunc, et studiō litterāriō, sī volēs, quidvīs aliud praefer, quod κέρδιον καὶ χρησιμώτερον πρὸς τὰ ἄλφιτα, ut āiunt, crēdās: egō meum animum ita obfīrmāvī, ut numquam ūllī studiō ūllīve artī sim ōtium litterārium crēditūrus meritō postferendum.

Quid igitur?

Exspectā tantisper Petre, dum verba mea absolverō, deinde loquitor, quantum quantum volēs. Paucīs adverte docēbō, quae sedeat sententia mentī. Omnis ars atque industria, quae ad rem faciendam sit dēstināta, fallāx est et incerta. Ubi fortūna nōn aspīret, etiamsī prō vīribus agās, nihil prōmoveās. At bonārum artium cultūra et ērudītiō, quōquō exerceātur modō, tantisper quidem, dum sīs et compos mentis, et voluntātis integrae, neque abūtāris tuā scientiā, numquam tē tuā spē, et frūctūs expectātiōne frūstrābitur. Nec quisquam est tam extrēmē pauper, sī modō sit litterātus, et suā litterātūrā rītē et lēgitimē ūtātur, quīn facile sibi sit affātim comparātūrus unde vīvat. Argūmentō est Dionysius ille tyrannus quondam opulentissimus, quī cum esset rēgnō et opibus exūtus, et ad incitās redāctus, nē nimiīs inīquae fortūnae tempestātibus cōnflīctārētur, et inediae flūctibus obruerētur: ad suam scientiam tamquam ad sacram quandam anchoram perfūgit, puerīsque ērudiendīs lūdum litterārium aperuit Corinthī: unde et nātum est prōverbium: Dionysius Corinthī. Histōria est omnibus lippīs et tōnsōribus nōta, nec tibi (opīnor) inaudīta.

Audīre meminī.

Dīxī equidem. iam tū sī quid habēs, loquere. Per mē licet quidlibet iam loquāre. Iam loquendī arbitrium tibi facimus. Iam tibi hanc loquendī lampadem trādimus. Sī quid habēs in contrārium, quō sententiam meam oppugnēs, iam factā loquendī cōpiā, līberē dīcitō.

Quid habeam in contrārium? Assentior tibi omnia. Quod tibi vidētur optimum factū, id mihi quoque arridēt, ut studiīs inhaerēre pergam. Quod animō tuō sedet, meō quoque sedet: pedibusque ambōbus in sententiam tuam discēdō: quārē continenter tēcum studiīs īnsistam, neque ab illīs, admīniculante Deō, resiliam umquam.

Quod tibi cōnsulō, crēde mihi, id erit tibi factū cōnsultissimum.

Sed audī, est praetereā quod rogem. Ērudītiō multiiuga est, et in variōs sē scindit ūsūs. Quidam enim Iūrisprūdentiae nāvant operam, et ēvādunt aut in Senātōrēs, aut in Advocātōs, aut in pūblicōs et authōrātōs cīvitātum, vel Ōrātōrēs, vel Iūriscōnsultōs, quī ubi rēs postulat, sint cōnsulibus et senātuī, tōtīque populō, aut ab ōrātiōnibus, aut ā lēgātiōnibus, aut ā cōnsiliīs, quōs vocant pēnsiōnāriōs. Quidam ad rem medicam omne et ingenium et studium adiungunt. Aliī in sōlā arte bene dīcendī, tōtum, quod datum est ā superīs, et tempus conterunt, et vītae suae trānsigunt aevum. Nōnnūllī praetereā dīvīnārum rērum studia, tantō aliīs omnibus, nī fallor, praestantiōra, quantō sublīmiōris et dīvīniōris tum argūmentī, tum frūctūs, summīs ingeniī vīribus amplectuntur. Quīn et inter doctōs eōsque tam multifōrmēs, quam nunc ex parte aliquā dīximus, nōn eādem est vītae trādūcendae ratiō. Quibusdam arrīdent connūbia: aliīs vīta coelebs. Sunt quī sēsē in monastērium aliquod, aut phrōntistērium erēmiticum abdant. Sunt item quī in mediīs urbibus, aut sacerdōtēs, aut lūdī magistrōs agant. Quis paucīs narret verbīs omnia? Quam igitur vītae viam mihi es author ut īnsistam?

Mē authōre, dīvīnīs tē officiīs, posthabitō coniugiō, dēdicābis.

Vīs ergō monachus ēvadam.

Id equidem neque suādeō admodum, neque vehementer dissuādeō, sed tuō met ipsīus arbitriō permittō. Hoc tamen ingenuē fateor, sī vel tē vel alium quempiam monasticae scīrem vītae candidātum, omnibus mē suffrāgiīs, omnibus māchīnīs, quibus possem, velle annītī, ut sīcubi collēgium sit monasticum bonīs et īnstitūtīs et mōribus bene compositum, et antīquā religiōne cōnspicuum, quāle est Blockerānum apud Ceratopolim Hollandicam: quālia et Franciscānōrum sunt, nī fallor, passim omnia: et multa alia, vōtī tuī compos ēvāderēs, et amplissimīs honōribus illīs, vērēque dīvīnīs aliquandō fungerēre. At ut cuiquam classicum canam ad hūiuscemodi genus vītae vel invītō vel suā sponte nōn satis prōpēnsō, id equidem committere nōlim. Rēs enim est (crēde mihi) maiōris mōmentī, quam ut hūmānīs auspiciīs, et nōn potius Spīritūs Sānctī exstimulātiōnibus sit ineunda. Vērum hoc tibi saltem suāserō, quamquam et id dīvīnō nūmine magis pendeat quam hūmānō cōnsiliō, ut nisi invītam Minervam sēnseris et ingenium rebelle, tē cūrēs initiāndum sacrīs, nōmenque dēs dīvīnō sacerdōtiō: atque in hoc prō virīlī incumbās, ut in virum et doctum et ēloquentem ēvādās, aptumque dīvīnīs conciōnibus aliquandō posteā habendīs, sī modō ad id forte mūneris tē vocāre dīgnābitur Deus optimus max. Vēruntamen nōn ita tē comparēs, ut ex sacerdōtiō parandum tibi putēs ōtium, in quō luxū atque ēbrietāte contābescās: ut id genus solent plūrimī, prōh dolor, quī ubi suārum precum vix pēnsum absolverint perfectōriē et frīgidē, tum sibi videntur māgnificē suō sacerdōtālī mūnerō perfectī. Satius et salūtī vīcinius foret pāscere porcōs, aut būbulcum vel ōpiliōnem agere, quam hūiuscemodi Sacrificulum esse, cui id sit quotīdiānō studiō, magis quī Bacchō et Venerī, quam quī Chrīstō lītet.

At sacerdōtium hoc saeculō iacet ubīque, neque ūllō habētur numerō.

Satis difficilī atque inīquō locō (fateor) haec rēs modō est: caeterum apud impiōs. Apud piōs vērō, meliōrī locō esse, nē optandum quidem, quam sit. Piōs enim et germānōs vērōsque rērum aestimātōrēs vidēmus ōrdinem Chrīstī, ut pār est, etiam nunc māximō honōrī habēre. Vērum nōn est in hāc vītā honor spectandus, sed post cinerēs exspectandus: ut taceam quod pulchrum sit et laudābile ab improbīs lacerārī atque conculcārī: quemadmodum accidit summō sacerdōtum et tōtīus virtūtis archetypo Chrīstō Iēsū. Pulchrum est āthlētam placēre Herculī, et mīmum Rosciō. At longē omnium pulcherrimum, placēre mīlitem Chrīstiānum et assimilem esse suō ducī et prīmipilārī Chrīstō, cui ut nōmen dedit, ita et ab eōdem nōmen invēnit, idque immortālitātis authōrāmentum, modō ut suō nōminī mōribus respondeat. Porrō quod bonī sacerdōtēs male audiunt, et ab impiīs dēspiciuntur, propter nōnnūllōs malōs et improbōs, quī sēmetipsōs mōrum indīgnitāte abiectōs, contemptōs atque dēspectōs reddunt, id bonīs; postquam hūius vītae sint dēfūnctī mūnere, in summum et immortālem cēdet honōrem. Habēs sententiam meam: reliquum est, ut tū, quod factū optimum putēs, imitēre. Sī melius quid habēs accerse, vel imperium fer. licet nōn tam imperem, quam cōnsulam, suādeam et rogem.

Nihil habeō melius. Tuīs stābō dictīs, tuāque sententiā manēbō. Quod dīxtī, semper animō meō fīxum, immōtumque sedēbit. Cōnsili umque tuum et mōribus, et studiō, et vītae tōtīus cōnstitūtiōne exprimam. Eram animī profectō suspēnsus admodum, priusquam hūc pedem tetulissēs. Nunc vērō mihi aquam ita aspersistī, tuīsque dictīs ita mihi redditus est animus, et ad studia redaccēnsus, ut nē ipsa quidem Suādēla mē sit umquam ab hāc sententiā dīmōtūra. Agō igitur mī Guilielme grātiās tibi immortālēs: mēque plēniōre tibi beneficiō dēvinctum fateor, quam ut pār sim grātiīs sat dīgnīs umquam referendīs.

Valē mī Petre: vespera enim appetit. Tempus est ut domum mē recipiam.

Valē quoque plūs mīliēs mī mellitissime Guilielme, et mē quandōcumque per studia et occupātiōnēs licēbit, intervīse.

Id lubēns facerem, nisi metuerem nē vel tibi, vel parentibus tuīs umquam importūnus venīrem interpellātor.

Metum inānem metuīs. Facessat ista δισωπία, et inūtilis timor. Nisi perinde grātus veniās, quandōcumque studiendī grātiā vēneris, atque sī ipsus met egō, post longum exilium, tandem aliquandō, diū multumque exspectātus, postlīminiō redīrem domum, quidvīs feram incommodi, aut quōlibet multer damnō, sī modō quicquam contrā quam dīxerim, reperiās umquam.

Crēdō tibi vel iniūrātō, faciamque subinde quod postulās.

Ex animō vērēque postulō.

Quid opus est verbīs multīs? fidem habeō dictīs tuīs. Valē.

Valē quoque.