Latinum Ideoma - Colloquium Quartum

Baccalārie.

Magister, quid abs mē vultis vōbīs fierī?

Ubī nam Lentulus laniī fīlius ēvagātur? In istō scholasticō coetū ipsum nusquam videō.

Nec ipse ubi locōrum sit sciō, hodiē mihi vīsus nōn est. Timeō quod nōndum experrēctus dormiat.

Hem ipsum tantisper dormīre arbitrāminī, cum sōl iamdūdum illūxerit? Adeōn’ somnolentus est?

Immō equidem arbitror, nam indiēs tardē venit ad dēclīnātiōnem.

Id nōn possum nōn vehementer improbāre. Genitor suus, vir sānē optimus quō etiam multōs iam annōs familiārissimē semper ūsus sum, mē rogāvit ut commonefacerem vōs ut tantum cum eius gnātō dīligentiae facerētis nē darētur neglēctuī. Sē quoque vōbīs plūs pretiī datūrum esse spopondit.

Darem quidem operam lubēns sed genetrīx sua eum domī dētinet nec ūllō diē ipsum ante sōlis ortum surgere sinit.

Vetus hoc vitium est quod nōn Vratislaviae sōlum, vērum etiam alibī terrārum committitur, utpote quod praeclārē indolis puerī saepenumerō mātrum dēperient blanditiīs. Adeō ut nōn modo nihil opere faciant in litterārum inquīsītiōne sed nec eārum sunt cupidī. Eō fit ut rārō doctī sub patriō lare ēducantur līberī, dum praesertim mollī mātrōnārum foventur amplexū. Ab animō meō nōndum excidit illud Platōnis in septimā epistolā ad amīcōs et propinquōs Diōnis sīc scrībentīs. Nēmō omnium quī sub caelō sunt sī in huiusmodī corpore ab adolēscentiā nūtriātur, quamvīs nātūra mīrābilis sit, unquam tamen prūdēns ēvādet.

Probe quidem dīcitis sed hunc inveterātum errōrem nūlla unquam abolēbit aetās.

Error iste mulierum venit ingeniō, quem tunc posthabitūrī sunt quandō polus in terram dēcidet. Quāpropter missa faciāmus haec. Agite, experiāmur an ē strātō surrēxit. Heus Paulīnum!

Venerābilis magister, quid mē vultis facere?

Lentulī parentēs ubi habitant nōstīn’?

Nōn nōvī.

Scīn’ carnārium?

Optimē.

Abī cito per hās nōbīs vīcīnās laniēnās et domum quae pistōrī est proxima ingredere. Cunque tibi eō perventum fuerit, parentibus suīs nōmine meō prōsperum diem dīcitō, dein rogā ubi eōrum sit gnātus, quid agat, quam etiam ob causam hodiē scholās nōn petīverit.

Faciam ut iubētis.

Vōs vērō, baccalārie, sī vōbīs illum addūxerit, mē certiōrem facite. Templum subeō.

Heus, heus!

Ecquis illīc est?

Aperīte mihi absque morā.

Quis nostrās forēs tumultuantī sonitū pulsat? Sānus nē es? Vīs nē cardinēs cum foribus īnfringere?

Heus, heus, aperīte.

Operīre paulum dōnec dēposuerō pessulum. Quae tē insāniae agitant, fatue, quod tam importūnus pulsās?

Salvēte, nōlīte succēnsēre. Mē meī magistrī iussa exequī opportet cito. Est nē hospes domī vel hospita?

Quid tibi unquam fuit aut nunc est cum illīs negōtiī?

Perlubet eōs paucīs alloquī, magistrī meī praeceptō.

Hospes bovem mactātūrus īvit ad macellum, hospitam in templō dīvae Elizabeth offendēs reor, nam eō sē itūram esse dīxit.

Et quōrsum īvit Lentulus?

Eho, dē Lentulō rogās? Dormit!

Solet nē dormīre tamdiū?

Is sibi mōs est cotīdiē ad summum usque cubāre merīdiem.

Eius mihi cubiculum indicāte vōs rogō.

Ascende gradum hunc, ā laevā vidēbis armārium, quod pēnēs est hostulum, solve pessulum et intrō**.

Eho, Lentule, dormīs? Nōn audīs, Lentule? Surge, Lentule, surge! Stertit, certē adhūc stertit!

Quis mē vocat? Quis mē nōminat?

Rēctōris iussū ad tē veniō scholās ut mēcum petās.

Sēriō id nē dīcis?

Sēriō inquam.

Ō mī Paulīne, succēnset nē magister plūrimum?

Nōn satis explōrātum habeō an tibi succēnseat vehementer, sed hoc tibi persuādē quod nōn aequē nimis (**) ferē istam tuam somnolentiam.

Crēdō tibi istōc! Nunquid etiam mihi minātus est?

Nōn, Hercle!

Paveō intus, dormiēns enim somniāvī id malī. Quid mihi faciendum suādēs?

Ūnā mēcum ut continuō ambulēs. Quod sī nōn fēceris, magistrum magnā afficiēs īrā in tuum maximum mālum.

Ī prae et mē ē vestīgiō esse ventūrum dīcitō.

Sine tē nusquam eō, indue camisiam et tunicam.

Accipe palliolum meum et dēscende.

Tū mē sequere.

Aquam intereā funde in pēlvim ut laver.

Faciam saltem nē dēmorēris mē diū.

Iam sequor tē. Est nē tibi pecten?

Est.

Linque hīc ut plūmās dēpectam.

Cāpe tibi eum, hei, tardus es nimis!

Eāmus.

Num illōtus ībis?

In cubiculō pauculum aquae repperī, hāc mē lāvī. Palliolum in collum id ut coniciam pergāmus hinc. Dīcō tibi, Paulīne, quod mihi in modum mīrum timeō.

Nē formīdā.

Tōtus intremīscō.

Quid adeō extimēscis? Dīc tē nōn lubenter obdormīvisse et posthāc manē ad scholās semper esse ventūrum. Nīl dubitō quīn tibi prō hāc vice ignōscet.

Probe cōnsulis, Paulīne, utinam mihi crēderet.

Crēdet procul dubiō.

Eccum videō. Tū, Paulīne, abī et magistrō Lentulī praesentiam nārrātō, tū vērō tantisper dum rēctor advēnerit hīc sēde.

Eho, Lentule, quae rēs tē tam mane ad scholās īre compulerit? Nōn possum nōn vehementer admīrārī, aurōra nōndum in caelō rubēscit et tū iam tantā aviditāte doctrīnam haurīs! Ō mīrum huius puerī in bonās artēs ārdōrem! Ō laudābilem tam studiōsī scholāris cōnsuētūdinem! Hocine tuum studium est, nōn priusquam sōl medium iam axem attigerit ē strātō surgere? Rēbar tē, omnium ignāvissime, iamdūdum ūnā cum aliīs dēclīnātiōnī interfuisse, vērum, cum dē tē rogārem, sōlus in tantō conventū aberās. Ō iners, omnium pigerrimē! Baccalārius etiam ait tē rāram in āctū mātūtīnō esse avem. Quid exīstimās, stolidissime, tē aliud ex tam longō somnō praeter mentis hebetūdinem esse dēportātūrum? Ā nimiō enim somnō corpus macrēscit, sēnsūs hebetantur, stomachus fluōre tentātur et caput et cerebrum gravātur. Temperātus vērō membra corporis diurnō ministeriō gravātā ā lassitūdine sublevat, stomachī calōrem auget, animum pūrgat. Quārē nihil mīrum quod tam pinguī et obdūrātō sīs puer ingeniō! Quid flēs? Meminerīs velim tē nōn ad sopōrem esse prōgenitum. Prōh pudor, flōrentiōris aetātis tempus omne pigrā dormītātiōne dēducis ipseque somnō pērīs, paenitēbit tē istīusmodī ignāviae. Nam quantī sit sapere nōn accipis modo vērum, posteāquam grandior eris nātū, admonitiōnis meae crēbrō etiam gemitū et longā paenitūdine recordābere, cum praesertim vidēbis hōsce quī tē dīligentiōrēs extitērunt in clārissimōs ēvāsisse virōs et ab indoctā plēbe tanquam patriae lūmina colī et observārī, tē quoque rērum ignārum in indoctī vulgī contiōne cōnstitūtum floccī pendī. Praetereā, quō plūs glōriae et laudis illōs et habēre, parentibus quoque suīs attulisse perspexerīs. Eō plūs etiam trīstitiae et paenitūdinis concipiēs tē nec amīcīs nec cognātīs sōlāminī et ōrnāmentō fuisse. Mē saltem miseret patris tuī et mātris, honestissimae fēminae, cum quibus mihi summa necessitūdō intercēdit. Diēs noctēsque tuō student commodō nihilque grātius eīs fore sciō quam tuam in līberālibus artibus ēducātiōnem, quātenus abs tē ūnicō eōrum gnātō nōnnihil habērent honōris, magnam senectūtis suae nūtrīcem. Sed quid multīs moror? Pectus quod magnā nimis obstinātiōne obdūruit nūllīs prōrsus mollēscit amīcīs hortāminibus.

Venerābilis domine magister, fateor quidem mē superiōribus illīs diēbus paululum ārdōris ergā ēgregiās artēs habuisse, sed iam mē dīligentiōrem fore prōmittō. Iussa vestra capessam et quam dīligentissimē exequī cūrābō, baccalāriōrum quoque praeceptīs pārēbō. Ūnum hoc mihi ignōscite, venerābilitātem vestram per ultrā mundānum ōrō deum.

Iamprīdem tē plūs opere esse habitūrum spopondistī sed mē verbīs semper fefellistī hāctenus. Fīdūciam tuam fortasse omnem, ut plērīque omnēs faciunt dīvitum līberī, in parentum dīvitiīs collocāstī satque tibi prō huius vītae statū esse rēris dum tū ūnicus tantae opulentiae hērēs, ab inērudītō vulgō, quod opulentum quemque honōrat, venerābere. Falleris, edepol, falleris, stultissime puer! Nēmō enim ob dīvitiārum cōpiam meritō honōrandus venit quod, sī ignōbilis plēbs mōre suō tē nōn scientiā sed āere locuplētem colit et obseruat, opēs tuās admīrārī vidēbitur, quod turpissimum esse scrībit ille Athēniēnsis Acadēmiae prīnceps Platō in epistolā ad Dionisium Syrācūsānum. Sī vērō doctus et sapiēns, quod minimē arbitror, tibi rērum ignārō aliquid honōris opum grātiā exhibuerit, utrīque erit īnfāmia, tibi quidem quoniam nihil dignum reverentiā in tē habēs, illī vērō quia dīvitiās colere cēnsēbitur, quod quam procul sit ā sapientum officiō praeterit nēminem. Sōla autem scientia et virtūs cognitum habent honōrem et vērum decus, nihil profectō ad cumulum vērī honōris ex dīvitiīs accidit. Accipis haec?

Accipiō, doctissimē praeceptor, prō summā vestra in parentēs meōs benevolentiā, vōs rogō, parcite mihi. Quae deinceps vōs velle intellēxerō, omnia studiōsē dīligenterque faciam. Crās in prīmō dīlūculō hūc mē recipiam.

Crās dīcis? Dīc mihi crās istud, Lentule, quandō venit? Crās hoc perspicācī etiam Minervā adolēscentēs saepenumerō indoctōs fēcit senēs; quī sī didicissent hodiē, venerābilem et iūcundam dūcerent senectam. Crāstinum tibi prōmittere nolītō, cum nihil certī habeās an ad vesperam usque sīs vīctūrus. Sī quid hodiē didiceris, crās tē oblectābit sānē plūrimum illīus meminisse.

Colendissime praeceptor, monitīs vestrīs obsequar lubēns, hoc saltem ignōscite.

Tametsī id nōn sīs meritus, ignōscam tamen, hīs sed lēgibus ut in dīlūculō polliceāris scholās petās, nūllumque prōrsus tempus ōtiō et ignāviā dēdūcās.

Faciam venerābilitātī quoque vestrae grātiās habeō immortālēs.

Abī ergō nunc, impūne, sed nē mihi posthāc arguendus veniās, tē hortor, cavētō.