Latinum Ideoma - Colloquium Octavum
Persōnae
Paulīnus, Entellus[, Nīsa, Mater]
Paulīnus, Entellus[, Nīsa, Mater]
Paulīnus
Quō agis tē cum cantharō, Entelle?
Entellus
Quid rogās?
Paulīnus
Ēdissere mihi quōrsum ībis, tē plūrimum ōrō.
Entellus
Num ipse rogō quō tū gressum dīrigis? Nīl tibi cūrae sit mea abiciō, tuam rem cūrā,
sine mē meam cūrāre.
Paulīnus
Prōderit mihi fortasse id scīre.
Entellus
Ad rubētum eō.
Paulīnus
Quid istīc tibi negōtiī est, mī Entelle?
Entellus
Genitrīx mea heri vestēs lāvit. Hās modo ad sōlem in hortō siccat cum sorōre
Pampinellā et ancillā.
Nīsa
(ancilla) Hīs, quī procul dubiō ob aestum sitiunt, pōtum ut afferam iussit pater.
Paulīnus
Est nē vōbīs hortus?
Entellus
Est.
Paulīnus
Ubī nam? Cēdō, cārissime Entelle.
Entellus
Scīn’ quā in quernam ītur silvam?
Paulīnus
Sciō optumē.
Entellus
Ā laevā in prīmō nemoris ingressū est spīnīs aspera saepēs, quam iuxtā antīqua
stat salix.
Paulīnus
Illa neque hostiolō imminet?
Entellus
Istaec.
Paulīnus
Multās in eō habētis cōnsitās arborēs.
Entellus
Innumerās, nam spatiōsus est valdē et viridī grāmine amoenissimus et propter
arborum dēnsitātem tōtus ferē opācus, hīc buxus viret, hīc flōret iūniperus,
vernat hīc pirus, pullulat alibī pōmus, vītis hīc lacrimat et gemmās trūdit.
Longum est dictū, diēs nē prius dēficeret sī tibi quot hīc herbārum et fruticum
virent speciēs ēnārrārem.
Paulīnus
Dēlectat mē plūrimum istaec dēscrīptiō.
Entellus
Auscultā, adhūc ūnum dīcam quod tibi plūs voluptātis cōnferet: in viridāriī
mediō fonticulus quīdam liquidissimīs ex harēnā scatet undīs, dūmō tegitur
et vīvō saxō circumdatur, per tōtum hortum hinc rīvulus dēcurrit.
Paulīnus
Iūcunda memorās, incrēdibilī mē afficiās voluptāte. Sine mē tēcum īre,
tē per Iovem ōrō.
Entellus
Nōn ausim.
Paulīnus
Quid nī?
Entellus
Māter vetuit nē quemquam aliēnum intrōdūxerim.
Paulīnus
Nihil malī ex mē tibi futūrum timē.
Entellus
Loquēris ut sapis, mātrem meam ipsam nōvī optumē.
Paulīnus
Favētō mihi ūnā tēcum ut ambulem.
Entellus
Tacē, succēnsēbit māter.
Paulīnus
Nōn, Hercle! Grāta magis erit ex meō adventū.
Entellus
Aegrē feret, sciō, dum tē intrōdūxerō.
Paulīnus
Sī eam īrātam fore accēperō, abscēdam illicō.
Entellus
Faciam quod petis, sī mihi quidpiam dederis.
Paulīnus
Quid mē tibi vīs dare?
Entellus
Obulōs duōs.
Paulīnus
Nōn sunt mihi modo, crās tibi bonā fide prōmittō mē datūrum. Aut sī nūlla fidēs
mihi tēcum est, accipe libellum hunc in pignus.
Entellus
Quantī eum aestimās?
Paulīnus
Duōrum grossōrum.
Entellus
Vix valet assem.
Paulīnus
Dūdum mihi Pamphilus plūs pecūniae prō eō dedisset. Daret et modo, sed mihi nōn fuit
unquam vēnālis.
Entellus
Quid adeō mihi tē super illō iactitās, mīror! An rēris mē illīus nescīre valōrem?
Paulīnus
Arbitror, Edepol! Sed intus quid contineat nōndum nōvistī.
Entellus
Latīna.
Paulīnus
Quid Latīna? Errās.
Entellus
Nihil, sciō, magnī in tam parvō cōnscrīptum esse potuit.
Paulīnus
Rēctē memorās proptereā quod ignōrās, parvī exīstimās.
Entellus
Aperī ergō ut quid obseruet videam.
Paulīnus
Aperiam cōnfestim, sed ante quid in sē contineat dīcam. Nē opīnēris mē commentum
esse dolum. Habet libellus is mihi cārissimus prīmum et quārtum tractātus Petrī
Hispānī textuāliter pulchrē scrīptōs, calamō quidem subtīlī valdē et ātrāmentō
nigerrimō, sequitur deinde mōrālis ille Chatō, additus est in fīne tractātūs ille
quem magister dē nōminibus et verbīs hieme quae praecessit ex Pristiānō collēgerit,
sed ut mē vēra dīxisse comprobēs, tibi eum cōnspiciendum dō.
Entellus
Probe locūtus es, nōn crēdidissem tam multa hīc continērī.
Paulīnus
Vīs modo ut tēcum ambulem?
Entellus
Sed eum prō pignore servābō.
Paulīnus
Servātō tibi eā vērō lēge ut dum tibi duōs obulōs dederō eundem ut mihi reddās.
Entellus
Aequum est.
Paulīnus
Eāmus.
Entellus
Ībō prae, tū, mē sequere procul, nē māter intelligat mē indūxisse tē, vērum potius
crēderet tē praetereuntem cāsū intrāsse, et interrogātus ā genetrīce meā unde vēnerīs,
dīc tē vestēs lotrīcī attulisse in rubētum, vīdisse quoque ut in hortum īverim.
Paulīnus
Rēctē suādēs.
Entellus
Ecquis in hunc nostrum venit hortum, māter? Num Paulīnus est? Certē ipse est.
Paulīnus
Salvēte.
Entellus
Eho, Paulīne! Et tū sīs fēlīx, unde inopīnus pergis?
Paulīnus
Ex rubētō.
Entellus
Quid illīc ēgistī?
Paulīnus
Linteāmina, togās, capitergia, camisiās, mantilia, lotrīcī nostrae lavanda portāvī,
inde cum redīrem tē ēminus intrāre cōnspicātus ē vestīgiō, secūtus sum. Saltem nōn
displicēret mātrī tuae. Sed audit fortasse quaee loquimur?
Mater
Nē cūra, fīlī mī, nīl mē hīc tuus molestat ingressus. Lūde cum fīliolō meō quamdiū lubet.
Paulīnus
Hēī! Quam vernat is vester hortus, est multō spatiōsior nostrō.
Entellus
Ubī vester situātur?
Paulīnus
Scīn’ dīvī Nīcolāī sacellum?
Entellus
Optumē.
Paulīnus
Ā laevā coemētēriī ītur in vīcum ūnum, ad cuius cum terminum pervēnerīs,
stat ā dextrā parvula domus pāstōrālī similis tuguriolō. Hāc iter est in
hortum nostrum quī usque ad antīquī Oderae aquās prōtenditur. Lētō etiam
amoenissimus grāmine cerasīs et pōmīs fertilissimus.
Entellus
Nōn meminī mē unquam ibīdem fuisse.
Paulīnus
Tē brevī eō dūcam.
Entellus
Sunt nē in eō complantātae tot arbusculae?
Paulīnus
Nōn, nam rūsticus ille cui colendum dēdit nihil penitus in eō opere fēcit.
Genitor etiam aliīs praepedītus eum parvipendit. Iam dūdum illum vēndidisset
sed dēlectātiōnis grātiā retinet. Praeter aliōs quōs gignit frūctūs plūrima cerasa.
Entellus
Quid cerasa memorās? Sequere mē. Quot et quālēs hīc hortus noster fētus et quam
multa olerum herbārumque genera pariet tibi indicābō. Hic excrēvit lactūca, ibi
cēpa, porrum, alium, petroselīnum, pīsum, hīc cum lente exsurgit et, quod rārum
Vratislaviae reperiēs, hīc rīsum nāscitur. Hās cucurbitās ipse posuī. Mīrum dictū
et quam magnō intumēscant ventre dum satis eīs hūmōris ministrātur. Hoc spīnētum
corōna (**) gerit in gallicae nucis magnitūdine. Hīc rūtam, maiorānam et lavendulam
germāna sibi prō sertīs ēducat.
Paulīnus
Sed quae nam arbor istaec? Nunquam meminī mē vīdisse simile eī.
Entellus
Amygdalās habet optimās, proxima huic quod minimē crēderēs fīcus fert magnās,
illa vērō cum hirsūtīs rāmīs castaneās.
Paulīnus
Hē, ho, ho!
Entellus
Quid clāmās?
Paulīnus
Rānam sub pede sēnsī.
Entellus
Timēs, fatue.
Paulīnus
Ēn, salit!
Entellus
Comprehende eam manū.
Paulīnus
Horreō certē.
Entellus
Cūr?
Paulīnus
Horreō rānās. Sed unde hūc vēnerit mīror.
Entellus
Ex lacū quem fonticulus ille facit cuius ante memineram vēnit ubi multae habitant.
Nōn audīs surdē quantō clāmōre coaxant?
Paulīnus
Eāmus ad fonticulum.
Entellus
Istāc nōn rēctē ībimus.
Paulīnus
Ad rīvulī fluōrem gressum dīrigō.
Entellus
Errās, oblīquō it cursū, ad laevam abluēmus necesse est, nam ad dexteram palus est
līmōsa, ulvīs et iuncō grāta ut dīxī, rānārum sēdēs. Tū saltem, mē sequēre. Hāc
prope iam est fōns quem petimus.
Paulīnus
Entelle, Entelle, praestōlēris paululum.
Entellus
Quid?
Paulīnus
Ecce frāga hīc cōnspicor!
Entellus
Garrīs?
Paulīnus
Nōn, Edepol, Siste tū hūc et vidēbis.
Entellus
Nunquam anteā hic ea crēscere vīdī sed necdum mātūra sunt.
Paulīnus
Suprā modum dulcia sunt gustū. Cape duo haec et proba an vērum tibi dīxerim.
Entellus
Edāmus ad satietātem usque.
Paulīnus
Nesciō quid hīc rēpit. Fugiāmus hinc, fugiāmus, vīpera hic serpit!
Entellus
Quid mē adeō terrēs, fugitīve? Tōtus intremuī.
Paulīnus
Ēn, sub sentibus caudam adhūc ērigit.
Entellus
Discēdāmus nē quidpiam venēnī serpēns ille in nōs ēvomat. Iam enim nōbīs obtigit
id quod baccalārius hesternā lēctiōne ex Vergiliō interpretātus est:
Quī legitis flōrēs et humī nāscentia frāga
Frīgidus ō puerī fugite hinc latet anguis in
herbā. Sed iam fontī appropinquāmus.
Frīgidus ō puerī fugite hinc latet anguis in
herbā. Sed iam fontī appropinquāmus.
Paulīnus
Ubī nam est?
Entellus
Hīc, sed propter virgulta quibus circumdatur vidērī nequit. Vidēn’ modo?
Paulīnus
Optumē. Hei! Quam vitreīs mānat undīs, dēlectat mē sānē plūrimum istīusmodī
scatūrīgō. Dulcēs procul dubiō aquae sunt et pōtābilēs.
Entellus
Ipse sciō quia saepe inde bibī.
Paulīnus
Āret mihi os ob sitim.
Entellus
Bibe audācter tam gelidus is mihi crēde latex est ut pōtantium dentēs īnfrīgidet.
Experīrī potes, sī vīs, merge saltem os in fontis superficiem, sentiēs cōnfestim
aquārum et dulcem sapōrem et frīgus.
Paulīnus
Caput meum ingurgitābis, timeō.
Entellus
Nōn faciam, abībō procul.
Paulīnus
Sīc est ut dīxistī, nunquam bibī nec crēdō mē ōlim tantae suāvitātis aquam
bibitūrum. Mālō hunc pōtāre fontem, Iovem testor, quam cerevisiam!
Entellus
Nūllibi gentium huius inveniēs similem quī adeō frīgefaciat quidquid sibi
immittitur et quī magis sit liquidus. Prīdiē pater, quod minimē crēderēs
sī experientiā nōn approbāssem, lagēnam veteris vīnī plēnam quod ā sōle
incaluerat sibi ut reficerētur imposuit dumque illa breviusculō tempore
in eō iacuisset merum fontis frīgus interim contrāxerat ut
dum genitor bibere vellet abstinēre etiam cōgerētur et nec
unquam sē vīnum recentius gustāsse asserēbat.
Paulīnus
Expertus tibi crēdō.
Entellus
Ipse etiam bibam, vērum adībō prius mātrem ut et parum cāseī mihi det petam.
Paulīnus
Et mihi partem etiam affertō.
Entellus
Quid intereā āctūrus es?
Paulīnus
In hōc viridī quiēscam grāmine, sub hāc umbrōsā quercū nūllī mē hic sōlis
contingunt radiī.
Entellus
Incīde potius, canās aut sūcī plēnās prōscinde frondēs salicis et illās tantisper
tunditō dōnec mollis possit ēvellī cortex, cum redierō faciēmus inde nōbīs fistulās.
Paulīnus
Accomodā mihi cultellum.
Entellus
Nē mihi eum āmittās timeō.
Paulīnus
Nōn āmittam.
Entellus
Heri socer meus illum mihi donodēdit, dīligenter ergō
mihi cūstōdītō, tē hortor.
Paulīnus
Nē cūrā, vāde ōcius et affer pānem cum cāseō ut edāmus.
Fistulam cum advēneris parātam tibi reperiēs.
Entellus
Fistulam parāstīn’?
Paulīnus
Nihil prōrsus cibī mihi affers?
Entellus
Fistulam sī dederis, sat cibī abs mē habēbis.
Paulīnus
Parum fideī mihi apud tē esse reor, quandō tibi falsa memorāvī?
Entellus
Sī mē iam lūdificābis, Paulīne, superōs testor, mē posthāc tibi nōn esse
crēditūrum unquam. Cape tibi cāseum.
Paulīnus
Et ego hāc sonōrā tē dōnō fistulā.
Entellus
Sīn nōn canōrā magis mē vīs dōnāre et hanc tibi servātō.
Paulīnus
Quid sibi dēsit, Edepol, sciō nihil.
Entellus
Nūllum prōrsus edit sonum, auscultā mihi, rūrsus īnflābō.
Paulīnus
Quō pactō ēmittere dēbeam sonitum, fatue, cum illīus forāmen ōre tuō occlūsistī.
Dā mihi illam quō cantābis modo, tē docēbō. Sīc eam tenētō forāmen ut pateat et
aciem fistulae labellō tuō sīc lēniter tangitō, audīn’ hoc?
Entellus
Sine experiar.
Paulīnus
Num tibi rēctē persuāsī.
Entellus
Strīdet utique paululum.
Paulīnus
Nē mīrum ruptus est pauculum cortex, sed hoc nihil mihi nocitūrum spērō dum fortiter
spīrāverīs, attamen sī hāc nōn contentus es, modo operīre, meliōrem tibi brevī faciam.
Entellus
Iam fierī nequit.
Paulīnus
Quam ob rem?
Entellus
Māter inquit sē iam nunc abitūram quia sibi cēna coquenda est ut, cum pater rūre
redierit, quod edat inveniat. Mē quoque ut sine morā venīrem monuit.
Paulīnus
Abeat parēns tua quō velit, nōs hīc manēbimus in tribus etiam hōrīs vix estis
cēnātūrī.
Entellus
Nōn ausim.
Paulīnus
Quid nī?
Entellus
Succēnsēbit certē et ego vāpulābō. Metuō etiam parentem quī, sī dē rūre iam
redierit, mē quem domī dum nōn offenderet verberāret.
Paulīnus
Nē timē. Rogātō eam ut tibi prō hāc vice indulgeat ad quartāle dumtaxat ūnīus hōrae.
Entellus
Nōn faciam, tempus est ut abeāmus hinc.
Paulīnus
Vespere vix cantantur.
Entellus
Quid ais, stolidē? Suspice caelum! Ēn, sōl iam in occāsum ruit.
Paulīnus
Nōn crēdō eum in quātuor hōrīs cāsūrum. Maneāmus hīc usque ad vesperum.
Entellus
Ēn, bubulcus iam pellit in stabulā iuvencōs. Audīn’ mātrem nōs iterum
vocantem? Mōs gerendus est parentibus. Tū hīc manē, ipse eō.
Paulīnus
Ego tēcum nōn ingrediar, timeō mihi nē quis baccalāriōrum in
ponte istō obviam veniēns mē tēcum exīvisse videat.
Entellus
Quōrsum tunc iter faciēs?
Paulīnus
Horsum, per Oderae portam.
Entellus
Perge quō lubet ipse mātrem sequar.
Paulīnus
Quandō aliter fierī nequit, equidem tē sequor.
Scholāris sīc petat introitum scholārum.
Venerābilis domine magister, doctrīnae capessendae grātiā mē sub vestram contulī praesentiam. Quā propter mihi ut sub ērudītiōne vestrā esse queam favēte, vōs nōn ōrō solum sed etiam obsecrō. Polliceor mē omnia quae probum decent scholārem summō semper studiō esse factūrum. Hūmānissime domine rēctor, bonārum artium percupidus hūc concessī doctrīnā vestrā doctior ēvāsūrus. Quam ob rem mē scholasticō vestrō coetuī ut anumerētis maiōrem in modum petō. Quae mē facere voluerītis omnia studiōsē dīligenterque exequī cūrābō. Colende vir, discendī studiō hūc venī ea propter per clēmentissimum vōs ōrō deum ut scholās vestrās cōnsēnsū vestrō ingrederer. Quae vōs vestrōsque velle intellēxerō faciam omnia quam lubenter. Obseruande vir, sub cōnspectum vestrum mē recēpī ērudītiōnis grātiā. Quārē mē in numerum scholārium vestrōrum ut suscipiātis maximoperē rogō. Iussa vestra capessam, mē quoque artibus ipsīs opere plūrimum esse datūrum prōmittō. Perdocte vir, scientiae avidus hūc venī aliquid etiam doctrīnae vestrae acceptūrus, quārē sī mē in scholasticī coetūs ōrdinem accēperītis, nihil mihi grātius accidere exīstimārem. Quod ut faciātis vōs vehementer rogō. Spondeō vōbīs et vestrīs collaterālibus mōrem semper esse gestūrum.
Scholāris recessūrus sīc petat favōrem abeundī
Obseruande praeceptor, vīsum est parentibus, ipse quoque apud mē cōnstituī, ut hinc mē aliō cōnferrem. Hūmānitātem igitur vestram ōrō ut vestrō cōnsēnsū abīre possem. Immortālēs vōbīs et agō et habeō grātiās prō benevolentiā ergā mē vestrā. Quam licet nōndum aliquō meō exaequāvī meritō, mē tamen vōbīs quoad vīxerō prōmittō esse obsecūtūrum. Placuit parentibus ut ad Acadēmiam Cracoviēnsem concēderem. Cum itaque prō ērudītiōne vestrā grātiās nōn simrelātūrus, immortālēs tamen agō, agam dum vīvam. Genitor meus mihi praescrīpsit patriōs penātēs ut revīsam, mīlle igitur vōbīs sint grātiae, prō cūrā dīligentiāque vestrā mēcum habitā. Cui licet aequē nūllō etiam mūnere sum respōnsūrus. Deum tamen spondeō mē prō vestrā bonā valītūdine semper esse exōrātūrum. Quamvīs id dīligentiae quod mēcum habuistis nōn meruerim, dignitās tamen vestra spēret sē ā pientissīmō deō sat mercēdis esse acceptūram cui ut vōs diū incolumen vōs servet in diēs supplicābō. Ūnae mihi ā parentibus allātae sunt litterae domum ut veniam quamprīmum. Quid causae sit perspectū mihi nōn est, vōs ideō vehementer rogō ut vestrō favōre hinc abeam et prō vestrā in mē benevolentiā grātiam vōbīs habeō singulārem. Mē quoque perpetuō vōbīs obsequiō, ubicunque terrārum fuerō, vōbīs obstrictum esse profitēbor. Abitūrus sum hinc aliōrsum. Quārē magnopere vōs rogō abitiōnī mē nōn dēsit vester cōnsēnsus et, licet prō vestrā mēcum operā nōn sum vōbīs satis factūrus, mē tamen prōmittō nūllum etiam diem quō prō salūte vestrā deum nōn exōrem esse praetermissūrum.
Corvīnus, Laurentius. Latīnum Ideōma. Magistrī Laurentiī Corvīnī Novoforēnsis ab innumerīs ferē mendīs quibus antehāc scatēbat penitus exēmptum. Ed. Melchior Lotter. Lipsiae.
Melchior Lotter. 1506.
Venerābilis domine magister, doctrīnae capessendae grātiā mē sub vestram contulī praesentiam. Quā propter mihi ut sub ērudītiōne vestrā esse queam favēte, vōs nōn ōrō solum sed etiam obsecrō. Polliceor mē omnia quae probum decent scholārem summō semper studiō esse factūrum. Hūmānissime domine rēctor, bonārum artium percupidus hūc concessī doctrīnā vestrā doctior ēvāsūrus. Quam ob rem mē scholasticō vestrō coetuī ut anumerētis maiōrem in modum petō. Quae mē facere voluerītis omnia studiōsē dīligenterque exequī cūrābō. Colende vir, discendī studiō hūc venī ea propter per clēmentissimum vōs ōrō deum ut scholās vestrās cōnsēnsū vestrō ingrederer. Quae vōs vestrōsque velle intellēxerō faciam omnia quam lubenter. Obseruande vir, sub cōnspectum vestrum mē recēpī ērudītiōnis grātiā. Quārē mē in numerum scholārium vestrōrum ut suscipiātis maximoperē rogō. Iussa vestra capessam, mē quoque artibus ipsīs opere plūrimum esse datūrum prōmittō. Perdocte vir, scientiae avidus hūc venī aliquid etiam doctrīnae vestrae acceptūrus, quārē sī mē in scholasticī coetūs ōrdinem accēperītis, nihil mihi grātius accidere exīstimārem. Quod ut faciātis vōs vehementer rogō. Spondeō vōbīs et vestrīs collaterālibus mōrem semper esse gestūrum.
Scholāris recessūrus sīc petat favōrem abeundī
Obseruande praeceptor, vīsum est parentibus, ipse quoque apud mē cōnstituī, ut hinc mē aliō cōnferrem. Hūmānitātem igitur vestram ōrō ut vestrō cōnsēnsū abīre possem. Immortālēs vōbīs et agō et habeō grātiās prō benevolentiā ergā mē vestrā. Quam licet nōndum aliquō meō exaequāvī meritō, mē tamen vōbīs quoad vīxerō prōmittō esse obsecūtūrum. Placuit parentibus ut ad Acadēmiam Cracoviēnsem concēderem. Cum itaque prō ērudītiōne vestrā grātiās nōn simrelātūrus, immortālēs tamen agō, agam dum vīvam. Genitor meus mihi praescrīpsit patriōs penātēs ut revīsam, mīlle igitur vōbīs sint grātiae, prō cūrā dīligentiāque vestrā mēcum habitā. Cui licet aequē nūllō etiam mūnere sum respōnsūrus. Deum tamen spondeō mē prō vestrā bonā valītūdine semper esse exōrātūrum. Quamvīs id dīligentiae quod mēcum habuistis nōn meruerim, dignitās tamen vestra spēret sē ā pientissīmō deō sat mercēdis esse acceptūram cui ut vōs diū incolumen vōs servet in diēs supplicābō. Ūnae mihi ā parentibus allātae sunt litterae domum ut veniam quamprīmum. Quid causae sit perspectū mihi nōn est, vōs ideō vehementer rogō ut vestrō favōre hinc abeam et prō vestrā in mē benevolentiā grātiam vōbīs habeō singulārem. Mē quoque perpetuō vōbīs obsequiō, ubicunque terrārum fuerō, vōbīs obstrictum esse profitēbor. Abitūrus sum hinc aliōrsum. Quārē magnopere vōs rogō abitiōnī mē nōn dēsit vester cōnsēnsus et, licet prō vestrā mēcum operā nōn sum vōbīs satis factūrus, mē tamen prōmittō nūllum etiam diem quō prō salūte vestrā deum nōn exōrem esse praetermissūrum.
Corvīnus, Laurentius. Latīnum Ideōma. Magistrī Laurentiī Corvīnī Novoforēnsis ab innumerīs ferē mendīs quibus antehāc scatēbat penitus exēmptum. Ed. Melchior Lotter. Lipsiae.
Melchior Lotter. 1506.