Colloquia Scholastica - Liber Quartus - Colloquium Vicesimum Sextum

Quid est, quod ita tē trīstem videō?

Mē miserum! vix sum compos animī, ita sum timōre perculsus.

Quid (inquam) istud est?

Praeceptor nōs dēprehendit.

Quā in rē? fūrtōne?

Āh! minimē gentium.

In quō igitur?

In sēcrētā compōtātiōne.

Indignum facinus!

Heu mē miserum! mē miserum! quid agam?

Āh! nē tē afflīctēs tantopere. Quī aderant tēcum?

Flāviānus et Forēnsis. Ō perditōs, quī mē hūc impulērunt!

Ubī id factum fuit?

In cubiculō Flāviānī, quī utinam hodiē ē lectō nōn surrēxisset.

Quōmodo tandem dēprehēnsī estis? Nōn erat observātum cubiculum?

Īmō erat, sed (ut scīs) praeceptor clāvēs habet omnium conclāvium? praetereā, putābāmus illum in conventum hodiernum frātrum accessisse; aliōquī pessulum obdidissēmus ōstiō.

Utcunque rēs habet, Deō volente accidit.

Sīc omnīnō sum persuāsus; sed ferē ita solēmus nostra omnia, sīve bona, sīve mala, vel prūdentiae nostrae attribuēre, vel imprūdentiae.

Quā occāsiōne compōtātiōnem istam accēperātis?

Illī duo (quod satis nōstī) nōn sunt convictōrēs.

Quid tum?

Domō allātae fuērunt eīs ad vīctum, nesciō quae cūpēdiae; quae utinam in viā periissent.

Sed nōluit Deus: perge.

Et quia illōs interdum per ōtium doceō, heri post coenam, ad istās epulās mē invītārunt in hodiernum ientāculum.

Tibi īnfaustum ientāculum; sed quid? eratne vīnum?

Īmō plūs satis erat vīnī. Habent enim vīnī dōliola in cellā praeceptōris.

Quid praeceptor ubi vōs sīc epulantēs vīdit? annōn excanduit gravissimē?

Nihil prōrsus commōtus est; sed subrīdēns, Volō (inquit) esse dē istō symposiō, sī placet.

Ō molestum convīvam! Quid vōs?

Attonitī omnēs obmūtēscimus, Nam, eō dictō, statim sē prōripuit.

Omnia signa videō hīc esse pessima.

Quis ita nōn iūdicet?

Oportet praeceptōrem aliunde rem olfēcisse.

Suspectus est mihi quīdam, quī nōs indicāverat.

Quem suspicāris?

Dīcam tibi post reī exitum.

Quod inveniētis huic malō remedium?

Nesciō; valdē stupēmus omnēs, tametsī duo illī convīvātōrēs meī nihil videntur esse solicītī; habent enim in prōmptū causam.

Quid tandem causārī queunt?

‘Īverāmus ientātum, inquient? quia māne, cum caeterī ientārent, erāmus cum parentibus, quī heri nōbīs attulerant alimenta’.

Istud quidem est aliquid; sed nōn tamen sīc poenās ēvādent.

Cūr nōn?

Quia id fierī dēbuit in trīclīniō palam, nōn autem clanculum in cubiculō. Illud etiam causam gravābit, quod tē (cum sīs convictor) quasi ad crāpulandum addūxerint, quod quidem ipsī praeceptōrī est maximē odiōsum: tua tamen causa est longē pessima.

Cēdō igitur quid faciam, mī Flōrentī.

Age, cōnferāmus cōnsilia, quibus (sī fierī potest) absolvāris.

Nihil est quod ā mē expectēs in eō genere, (neque enim cōnsiliī locum habeō, neque ūllam remediī, cōpiam:) sed tū, (obsecrō) explicāverīs ingeniī tuī ad mē citō iuvandum. Animus pendet mihi: īnstat poena, satis vidēs, ea (nisi quid impediat) post coenam exigētur.

Id nēquāquam fīet. Cum enim crīmen pūblicum nōn sit, nōn erit poena pūblica.

Sīve pūblicē sīve prīvātim id futūrum est, nōn differētur.

Rēctē iūdicās.

Id causae est, quamobrem nunc ad opem tuam cōnfūgerim: quod sī mē dēseris, āctum est: dabō poenās gravissimās.

Ad Deum potius cōnfugiendum fuit sine quō nūllum valet cōnsilium, ā quō item salūs omnis et petenda et spēranda est.

Rēs est manifēsta satis, et ego priusquam tē adīrem, nōn praetermīsī precandī officium; sed tamen vult ille Pater clēmentissimus, ut iīs ūtāmur auxiliīs, quae nōbīs offert ipse, et quasi in manum dat. Quārē tē ōrō, per nostram arctissimam necessitūdinem, cōnsiliō tuō nunc mihi succurrās. Hic nōn est cessandī aut tardandī locus; hūc igitur vīrēs tuās intende; hanc causam suscipe, obsecrō.

Quandōquidem sīc īnstās, ut vim adferre quōdammodo videāris, dīcam ex animō et vērē quod sentiō. Nostīn’ praeceptōris ingenium?

Novī (opīnor) ex parte aliquā.

Ergō memoriā tenēs, nihil esse illō clēmentius; iīs quidem quōs videt submissōs esse, culpam ingenuē cōnfitērī; superbīs autem et contumācibus vix aliquid potest ignōscere.

Egomet ista nōn semel observāvī.

Scīn’ igitur quid faciās?

Dīc mihi, quaesō.

Dum tua rēs adhūc integra est, tibi suādeō, ut hominem sōlus adeās in mūsaeum, et ōrātiōnem habeās in hanc sententiam: Ēn ego, praceptor hūmānissime, graviter peccāvī, fateor; sed (ut scīs) prīma est noxa, quam admīserim. Nunquam enim anteā quicquam admīseram, quod flagrīs dignum vidērētur. Quamobrem clēmentissimē praeceptor, hanc prīmam culpam (sī tibi placet) prīstinae integritātī meae condōnābis, quod sī unquam posthāc recīderō, causam nōn dīcō, quīn plectar sevērissimē. Hāc aut similī ōrātiōne illum (ut spērō) exōrābis.

Ō cōnsilium prūdēns et opportūnum!

Ūtere, sī tibi vidētur. Tāle certē est, quāle mihi darī vellem in eiusmodī malō.

Sed ūnum restat, dē quō sum sōlicitus.

Eho! quid restat?

Nōn poterō tam breviter et commodē dīcere in cōnspectū praeceptōris quam tū nunc dīxistī.

Nōn dēbēs adeō dē verbīs meīs esse sōlicitus, modo teneās sententiam.

Propemodum teneō.

Bene habet, scrībe nunc crassō modō ut poteris; deinde cōnferēmus ūnā: posteā ēdiscēs ad verbum dīligenter.

Hoc nihil est neque tūtius neque certius: sed quō tempore cēnsēs illum adīrī posse opportūnē?

Cum prīmum vidēbis eum ā prandiō sē recipere in bibliothēcam: aut sī forte (ut solet) ambulātum in hortō sōlus īverit, tunc illum statim sequere.

Quō tum ūtar exōrdiō?

Nōn opus est aliō quam quō apud illum utī solēmus omnēs.

Quid est illud?

Praeceptor, licetne pauca?

Bene vertat Deus omne cōnsilium tuum. Nunc eō scrīptum quod dīxistī, deinde tē revīsam.

Mātūrā; nam īnstat hōra prandiī.